Zawahiri có nhiều phần chắc sẽ là người kế nghiệp bin Laden

Cái chết của Bin Laden đã dẫn đến những lời đồn đoán về việc ai, nếu như có người nào đó, sẽ lên nắm quyền al-Qaida. Người thường được đề cập đến là Ayman Zawahiri, người Ai Cập theo Hồi giáo, nhân vật thường phát ngôn cho tổ chức và vẫn nhấn mạnh đến quan hệ mật thiết với thủ lãnh đã quá cố.

Trong băng ghi âm bài phát biểu công bố hồi tháng 2 năm nay, Zawahiri nêu ra rằng bin Laden đã ủy nhiệm cho ông ta làm cố vấn cho tổ chức Mujahideen về luật Hồi giáo Sharia.

Zawahiri cũng là tiếng nói của một trong những lập luận khiêu khích nhất của tổ chức này chống lại Hoa Kỳ. Có lẽ điều quan trọng hơn cả, ông ta được nhiều người coi như là đầu não của mạng lưới khủng bố, chịu trách nhiệm hoạch định các hành động nổi bật nhất của tổ chức, kể cả các vụ tấn công khủng bố năm 2001 ở Hoa Kỳ.

Ông Mohamed Salah là một chuyên gia phân tích chính trị và chủ biên của nhật báo al Hayat ở London.

Ông Saleh nhận định rằng Zawahiri là người thực sự sáng lập ra al-Qaida, với kinh nghiệm tổ chức những người Hồi giáo ở Ai Cập là quan trọng, nếu không nói là quan trọng hơn, so với sự lãnh đạo về chủ thuyết và tài chính mà bin Laden cung cấp.

Là một bác sĩ phẫu thuật, Zawahiri, cũng như bin Laden, đã từ bỏ một cuộc sống đầy đặc ân để chọn việc quảng bá cho một lý tưởng Hồi giáo thuần túy. Hai người đã gặp nhau trong cuộc tranh đấu chống lại quân đội Sô viết ở Afghanistan, nhưng gốc gác về chủ thuyết quá khích của Zawahiri nẩy sinh từ những năm niên thiếu.

Một đồng đạo Hồi giáo đã cùng ở một phòng giam Ai Cập với Zawahiri hồi đầu thập niên 1980 nhớ về ông ta như một “người lịch thiệp” khiêm nhường, hay đọc thơ phú, một sự mô tả bất ngờ về các thủ lãnh khủng bố.

Asem Abdel Maged nói rằng thái độ bề ngoài có thể đánh lừa mọi người.

Abdel Maged nói rằng mặc dù rất lịch sự và dễ bảo, Zawahiri lại cứng rắn, và là người mà không ai có thể chống đối hay buộc thay đổi quan điểm được.

Sheikh Abdel Maged, một thành viên cấp cao của Gemma Islamiyah, nói rằng tổ chức Hồi giáo đã khuyến cáo Zawahiri theo gương của họ và từ bỏ bạo lực. Nhưng giáo sĩ này lập luận rằng chừng nào các lý do khiêu khích al-Qaida vẫn còn – điều mà ông ta cho là sự kiêu mạn của Mỹ và sự ủng hộ dành cho Israel, thì tổ chức vẫn tồn tại. Mặc dù thế, trong những năm vừa qua, al-Qaida đã buộc phải trải qua những thay đổi. Một phần có thể là do các thủ lãnh của tổ chức bị buộc phải hoạt động bí mật.

Vẫn chưa biết được địa điểm của Zawahiri. Nhưng phong trào cũng đã trở nên phân tán hơn, với các chi nhánh thường che mờ nhóm của bin Laden.

Anwar al-Awlaki, thuộc tổ chức al-Qaida ở bán đảo Ả Rập chẳng hạn, đã nổi lên thành một lực lượng mạnh, với nhân cách tương phản hẳn với các hình ảnh khắc khổ, thô thiển của Zawahiri. Sheikh Abdel Maged tin rằng mai đây, thế hệ trẻ tuổi hơn này có thể sẽ tiến ra tiền trường.

Tuy nhiên, hiện giờ thì ông ta tin rằng Zawahiri là ứng viên duy nhất kế nhiệm bin Laden. Nhưng một số chuyên gia về khủng bố nêu thắc mắc liệu al-Qaida có cần đến một người lãnh đạo hay không. Họ lập luận rằng có điều chắc chắn là bin Laden vẫn sẽ là một biểu tượng mạnh, và thần thánh rất lâu sau khi ông ta chết. Sheikh Abdel Maged đồng ý rằng tổ chức đã tiến xa khỏi các nguồn gốc thừa kế theo đẳng cấp.

Giáo sĩ này cho rằng al-Qaida nay không còn là một hệ thống lan tỏa, mà là một khái niệm sống trong không gian – nhất là không gian ảo, được nuôi dưỡng bởi các hành động của Mỹ. Và có thể chính hành động hạ sát bin Laden của Mỹ sẽ đem lại cho các ủng hộ viên của hắn ta trên khắp thế giới thêm lý do để tiếp tục, cho dù ai sẽ lên thay thế hắn ta.