Tài liệu được Trung tâm Chống Khủng bố tại trường Võ bị West Point Hoa Kỳ phân tách và công bố cho thấy bin Laden trong những năm cuối đời tỏ ra bất bình đối với những chiến lược và chiến thuật của các tổ chức chi nhánh al-Qaida tại Trung Đông và Bắc Phi.
Bà Nelly Lahoud, một trong những tác giả của một bài phân tích kèm theo tài liệu được công bố, nói tài liệu thách thức giả thiết về một sự đoàn kết chặt chẽ giữa bin Laden và các thủ lãnh al-Qaida nòng cốt tại Pakistan và những chi nhánh tại các nơi khác.
Bà Lahoud nói: “Tuy nhiên, bin Laden coi như bị các tổ chức thuộc thế hệ mới của những người theo đuổi thánh chiến trong vùng xem như lỗi thời. Ông ta dường như không hoàn toàn đồng ý với những người này. Ông có phương pháp hơn trong những hoạt động mà ông ta muốn hoạch định, và ông ta xem họ như quá liều lĩnh, và họ quá nhiệt tình hơn là chừng mực cần có cho những hoạt động của họ.”
17 tài liệu, gồm 175 trang nguyên thủy bằng tiếng Ả Rập, được công bố hôm thứ Năm, dưới dạng những bức thư giữa bin Laden và những người cộng sự từ năm 2006 đến năm 2011.
Ba bức thư dài nhất và tiết lộ nhiều bí mật nhất do chính tay bin Laden viết vào khoảng năm 2010 đến cuối tháng 4 năm 2011- chỉ một lễ trước cuộc tấn công của biệt động Hải quân Hoa Kỳ giết chết bin Laden vào ngày 2 tháng 5, 2011 tại Pakistan.
Bà Lahoud thận trọng lưu ý là những bức thư của al-Qaida được công bố hiện nay chỉ hé mở một lăng kính rất nhỏ nhìn vào al-Qaida và thủ lãnh khủng bố, một thời là kẻ bị truy nã hàng đầu trên thế giới.
Bà nói hiện không rõ những tổ chức chi nhánh có nhận được những thư từ của bin Laden hay không. Dù sao bin Laden rõ ràng không bằng lòng các chi nhánh al-Qaida đã phá hoại lý tưởng của tổ chức này bằng cách mở những cuộc tấn công giết các người Hồi Giáo.
Bà Lahoud nói bin Laden muốn các tổ chức chi nhánh tập trung nỗ lực vào Hoa Kỳ, không phải vào quê nhà của họ nơi cần sự ủng hộ của quần chúng.
Bà Lahoud nói: “Một trong những ẩn dụ lý thú bin Laden dùng là cây ác tính. Ông muốn chú trọng vào thân cây. Ông tin Hoa Kỳ là thân cây, và những cành khác giống như các chế độ Hồi Giáo ông xem như là bội giáo, và NATO hay Anh. Và ông nói không nên phí thì giờ vào cành cây mà nên nỗ lực chặt bỏ thân cây. Một khi thân cây bị chặt rồi, các phần khác sẽ rơi rụng.”
Một bức thư khác cho thấy thủ lãnh al-Qaida từ chối yêu cầu của al-Shabab chi nhánh al-Qaida tại Somalia, hợp nhất chính thức với al-Qaida trung ương.
Al-Shabab và Al-Qaida tại bán đảo Ả Rập, có căn cứ tại Yemen cũng bị bin Laden trách cứ vì mưu tìm sự ban phước của bin Laden để công bố một quốc gia Hồi Giáo tại các nước này.
Bin Laden cũng chỉ trích kịch liệt những phần tử thánh chiến khác như Anwar al-Awlaki, sanh tại Mỹ, một khuôn mặt al-Qaida tại bán đảo Ả Rập bị giết trong một cuộc tấn công của máy bay không người lái của Mỹ hồi năm ngoái, và nhóm Taliban người Pakistan. Nói chung, bin Laden bác bỏ những kẻ một mình tổ chức các vụ tấn công.
Đặc biệt ông ta không chấp nhận Faisal Shahzad, người đánh bom bất thành vào Times Square, thuộc thành phố New York vào năm 2010.
Bà Lahoud cho biết bin Laden chỉ trích Shahzad là vi phạm lời thề khi nhập quốc tịch Mỹ.
Bà Lahoud nói: “Ông không màng đến việc những người sẵn có quốc tịch tấn công vào nước Mỹ. Nhưng ông ta quan tâm đến chuyện những người xin nhập tịch phải tuyên thệ không đe dọa Hoa Kỳ, vi phạm lời thề.”
Ông Stuart Caudill đồng tác giả của phúc trình phân tích tài liệu nói không có bằng chứng về sự liên kết giữa Iran và al-Qaida. Ông nói trên thực tế mối liên hệ giữa Iran và al-Qaida đôi khi lại xung đột vì Iran bắt giữ những người hoạt động cho al-Qaida và một số người trong gia đình bin Laden.
Một câu hỏi quan trọng chưa được trả lời là làm cách nào bin Laden không bị phát hiện trong những năm sống tại Abbottabad, một thành phố không xa Islamabad có nhiều quan hệ với quân đội Pakistan.
Ông Caudill nói các bức thư không đưa ra được câu trả lời.
“Không có kết luận về những quan hệ nếu có, nhưng không thấy những tài liệu đề cập gì đến sự hỗ trợ của Pakistan do những thành viên chính phủ hay cơ quan an ninh thực hiện. Và chỉ có một điều đề cập đến tình báo Pakistan là bin Laden chỉ thị tránh cơ quan này theo dõi, đảm bảo là nơi ẩn náu của al-Qaida không bị tình báo Pakistan phát hiện.”
Bà Lahoud nói bin Laden dường như thực sự hài lòng về Mùa Xuân Ả Rập lúc đó chỉ mới ở giai đoạn đầu. Trong một bức thư viết chỉ một tuần trước khi chết, bin Laden kêu gọi giáo dục và tiếp xúc với truyền thông trong vùng để thu hút thêm người mới đến với lý tưởng thánh chiến.
Bà Lahoud nói: “Kế hoạch của bin Laden là xúi giục những người chưa nổi loạn và cổ vũ họ nổi loạn chống nhà cầm quyền. Tuy nhiên chính yếu chúng tôi thấy ông ta muốn dạy dỗ và cảnh báo những người Hồi Giáo có khuynh hướng chỉ muốn những giải pháp nửa vời. Do đó bin Laden không muốn mọi người bị quyến rũ vì tiến trình chính trị như tổ chức Huynh đệ Hồi Giáo.”
Trong một bức thư khác, Adam Gadahn, một người cực đoan sanh tại Mỹ tự cho mình là “al-Qaida người Mỹ” khuyến cáo những đồng nghiệp trong mạng lưới lãnh đạo khủng bố loại ra khỏi al-Qaida những tổ chức nào khác mở những vụ tấn công nhân danh al-Qaida mà không tham khảo giới lãnh đạo chính.
Gadahn cũng đề nghị al-Qaida nên đánh dấu ngày tấn công 11 tháng 9 năm 2011 vào New York và Washington theo phương cách đánh bóng tên tuổi và tầm vóc của tổ chức khủng bố al-Qaida. Bin Laden mong muốn lập lại những vụ tấn công năm 2011 nhưng không thực hiện được.
Tài liệu của bin Laden tiết lộ sự chia rẽ của al-Qaida
Giới hữu trách Pakistan san bằng khu nhà ở Abbottabad, nơi thủ lãnh khủng bố bin Laden trú ngụ trước khi bị hạ sát
Một số những tài liệu tuyển chọn tịch thu được trong dinh cơ của Osama bin Laden vào năm ngoái đưa ra ánh sáng một số chi tiết về thủ lãnh khủng bố này. Tài liệu cho thấy vào thời điểm đó, nhóm nòng cốt của al-Qaida, đứng đầu là bin Laden và những chi nhánh của tổ chức này đã có những có sự quan hệ trắc trở.