Cố vấn An ninh Quốc gia Hoa Kỳ Jake Sullivan hôm thứ Ba cho biết Washington sẽ xúc tiến chuyển giao máy bay chiến đấu F-16 cho Thổ Nhĩ Kỳ với sự tham vấn của Quốc hội, một ngày sau khi Ankara bật đèn xanh cho Thụy Điển gia nhập NATO.
Thổ Nhĩ Kỳ, từng là trở ngại chính trên con đường tiến tới liên minh của Thụy Điển, vào tháng 10 năm 2021 đã yêu cầu mua 20 tỷ đô la máy bay chiến đấu F-16 của Tập đoàn Lockheed Martin của Mỹ và gần 80 bộ dụng cụ hiện đại hóa cho các máy bay chiến đấu hiện có của nước này.
Phát biểu trước hội nghị thượng đỉnh của các nhà lãnh đạo NATO, bắt đầu vào thứ Ba tại thủ đô Vilnius của Litva, ông Sullivan cho biết Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden “đã nói rõ rằng ông ấy ủng hộ việc chuyển giao”.
“Ông không hề báo trước về điều này… Ông dự định sẽ tiếp tục tiến hành vụ chuyển nhượng giao”, ông Sullivan nói với các phóng viên mà không đưa ra bất kỳ chi tiết nào về thời gian.
Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Hoa Kỳ Bob Menendez, một đảng viên Đảng Dân chủ đã chặn vụ chuyển giao này, nói hôm thứ Hai rằng ông đang đàm phán với chính quyền Biden về việc ngăn cản này và rằng ông có thể đưa ra quyết định “trong tuần tới”, cho thấy ông có thể từ bỏ ý định đó.
Cả quan chức Thổ Nhĩ Kỳ và chính quyền Biden đều bác bỏ mọi gợi ý rằng việc Ankara chấp thuận cho Thụy Điển gia nhập NATO có liên quan đến thương vụ bán F-16 sau nhiều tháng đàm phán nhằm giải quyết sự phản đối của Thổ Nhĩ Kỳ.
Tuy nhiên, một số nhà ngoại giao và nhà phân tích tin rằng Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Erdogan đã sử dụng đơn xin gia nhập NATO của Thụy Điển để gây áp lực với Washington về thương vụ máy bay chiến đấu và ông Biden đã thực hiện một thỏa thuận.
Camille Grand, một chuyên gia quốc phòng tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại châu Âu, cho biết: “Chính quyền Biden dường như đã thúc đẩy mạnh mẽ việc cho phép Thổ Nhĩ Kỳ hiện đại hóa lực lượng không quân và mua những chiếc F-16 mới”.
“Sự thúc đẩy này cùng với những nỗ lực của Thụy Điển trên mặt trận PKK có thể đã đóng một vai trò quan trọng trong việc thuyết phục ông Erdogan chấp thuận Thụy Điển”.
Một cựu đại sứ Pháp tại Washington, Gerard Araud, viết trên Twitter khi phản hồi thông báo của ông Sullivan rằng “‘Vụ tống tiền Thụy Điển’ đã được trả”.
Để giải thích cho việc phản đối việc gia nhập NATO của Thụy Điển, Ankara cáo buộc họ không làm đủ để chống lại những người mà Thổ Nhĩ Kỳ coi là những kẻ khủng bố, chủ yếu là các thành viên của Đảng Công nhân người Kurd (PKK) bị đặt ngoài vòng pháp luật, bị Thổ Nhĩ Kỳ, EU và Hoa Kỳ coi là một tổ chức khủng bố”.
Một tuyên bố do Thổ Nhĩ Kỳ và Thụy Điển đưa ra hôm thứ Hai nói rằng Thụy Điển đã lặp lại rằng họ sẽ không hỗ trợ cho các nhóm người Kurd và sẽ tích cực hỗ trợ các nỗ lực tái tạo quá trình gia nhập EU của Thổ Nhĩ Kỳ.
Các quan chức Nga nói việc Thụy Điển dự kiến gia nhập NATO sẽ có “tác động tiêu cực” đối với an ninh của Nga và Moscow sẽ phải đáp trả.
Không chắc về thời gian
Thời điểm của cả việc chuyển giao F-16 và việc Thụy Điển gia nhập NATO hiện vẫn chưa rõ ràng.
Quốc hội Thổ Nhĩ Kỳ dự kiến sẽ không nhóm họp cho đến sau mùa hè và Hungary vẫn cần phê chuẩn hiệp ước gia nhập, mặc dù Bộ trưởng Ngoại giao Peter Szijjarto cho biết trong một tuyên bố hôm thứ Ba rằng đó “chỉ là vấn đề kỹ thuật”.
Tất cả các quốc gia NATO cần phải phê chuẩn để một thành viên mới được gia nhập.
Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg cho biết ông Erdogan đã đồng ý thúc đẩy việc phê chuẩn tại quốc hội “càng sớm càng tốt”, nhưng ông không thể đưa ra khung thời gian cụ thể.
Phải mất hai tuần để quốc hội Thổ Nhĩ Kỳ phê chuẩn tư cách thành viên của Phần Lan.
Phần Lan đã nộp đơn cùng với Thụy Điển sau khi Nga xâm lược Ukraine vào tháng 2 năm 2022, một hành động làm đảo ngược các cân nhắc về an ninh của hai quốc gia Bắc Âu.
Diễn đàn