Tổng thống Mỹ Joe Biden và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình hôm 2/4 thảo luận về các vấn đề an ninh, trí tuệ nhân tạo và Đài Loan trong một cuộc điện đàm nhằm thể hiện sự quay trở lại đối thoại thường xuyên giữa hai lãnh đạo hai cường quốc.
Cuộc điện đàm, được Tòa Bạch Ốc mô tả là “thẳng thắn và mang tính xây dựng”, là cuộc trò chuyện đầu tiên giữa hai nhà lãnh đạo kể từ hội nghị thượng đỉnh tháng 11 năm ngoái ở California tạo ra mối quan hệ mới giữa quân đội hai quốc gia và lời hứa tăng cường hợp tác nhằm ngăn chặn dòng fentanyl chết người và tiền thân của chất này từ Trung Quốc.
Ông Tập nói với ông Biden rằng hai nước nên tuân thủ điểm mấu chốt “không xung đột, không đối đầu” như một trong những nguyên tắc của năm nay.
“Chúng ta nên ưu tiên ổn định, không gây rắc rối, không vượt quá giới hạn mà duy trì sự ổn định chung trong quan hệ giữa Trung Quốc và Mỹ”, ông Tập nói, theo Đài Truyền hình Trung ương Trung Quốc.
Cuộc gọi kéo dài khoảng 105 phút bắt đầu nhiều tuần giao lưu cấp cao giữa hai nước, với việc Bộ trưởng Tài chính Janet Yellen sẽ tới Trung Quốc vào ngày 4/4 và Ngoại trưởng Antony Blinken sẽ tiếp bước trong những tuần tới.
Ông Biden đã thúc đẩy sự tương tác bền vững ở tất cả các cấp chính quyền, tin rằng đó là chìa khóa để giữ cho sự cạnh tranh giữa hai nền kinh tế lớn và hai cường quốc có vũ khí hạt nhân không leo thang thành xung đột trực tiếp. Các quan chức cho rằng, trong khi các hội nghị thượng đỉnh trực tiếp diễn ra có lẽ mỗi năm một lần, cả Washington và Bắc Kinh đều nhận ra giá trị của việc các nhà lãnh đạo giao tiếp thường xuyên hơn.
Hai nhà lãnh đạo đã thảo luận về Đài Loan trước lễ nhậm chức vào tháng tới của ông Lại Thanh Đức, tổng thống đắc cử của hòn đảo này, người đã tuyên bố sẽ bảo vệ nền độc lập trên thực tế của mình khỏi Trung Quốc và tiếp tục gắn kết với các nền dân chủ khác. Ông Biden tái khẳng định chính sách “Một Trung Quốc” lâu đời của Hoa Kỳ và nhắc lại rằng Hoa Kỳ phản đối bất kỳ biện pháp cưỡng bức nào nhằm đặt Đài Loan dưới sự kiểm soát của Bắc Kinh. Trung Quốc coi Đài Loan là vấn đề nội bộ và phản đối mạnh mẽ sự hỗ trợ của Mỹ đối với hòn đảo này.
Đài Loan vẫn là “ranh giới đỏ đầu tiên không được vượt qua”, ông Tập nói với ông Biden, đồng thời nhấn mạnh rằng Bắc Kinh sẽ không tha thứ cho các hoạt động ly khai của các lực lượng độc lập của Đài Loan cũng như “sự chiều chuộng và hỗ trợ từ bên ngoài”, ám chỉ sự ủng hộ của Washington đối với hòn đảo này.
Ông Biden cũng nêu lên mối lo ngại về các hoạt động của Trung Quốc ở Biển Đông, bao gồm cả những nỗ lực vào tháng trước nhằm cản trở Philippines, quốc gia mà Mỹ có nghĩa vụ bảo vệ theo hiệp ước, tiếp tế cho lực lượng của mình trên Bãi Cỏ Mây (Bãi cạn Second Thomas) đang tranh chấp.
Tuần tới, ông Biden sẽ tiếp đón Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. và Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida tại Tòa Bạch Ốc cho một hội nghị thượng đỉnh chung, nơi ảnh hưởng của Trung Quốc trong khu vực được đặt lên hàng đầu trong chương trình nghị sự.
Ông Biden, trong cuộc gọi với ông Tập, đã thúc ép Trung Quốc phải làm nhiều hơn nữa để đáp ứng các cam kết ngăn chặn dòng ma túy bất hợp pháp và lên lịch thêm các tiền chất để ngăn chặn việc xuất khẩu chúng. Cam kết này được đưa ra tại hội nghị thượng đỉnh tổ chức ở Woodside, California, vào năm ngoái bên lề cuộc họp Hợp tác Kinh tế Châu Á-Thái Bình Dương.
Tại hội nghị thượng đỉnh tháng 11 năm ngoái, ông Biden và ông Tập cũng đồng ý rằng chính phủ của họ sẽ tổ chức các cuộc đàm phán chính thức về những hứa hẹn và rủi ro của trí tuệ nhân tạo tiên tiến, dự kiến diễn ra trong những tuần tới. Hai ông đã đề cập đến vấn đề này vào ngày 2/4 chỉ hai tuần sau khi Trung Quốc và Hoa Kỳ cùng với hơn 120 quốc gia khác ủng hộ nghị quyết tại Liên hiệp quốc kêu gọi các biện pháp bảo vệ toàn cầu xung quanh công nghệ mới nổi.
Trong cuộc gọi, ông Biden đã củng cố cảnh báo ông Tập không nên can thiệp vào cuộc bầu cử năm 2024 ở Hoa Kỳ cũng như chống lại các cuộc tấn công mạng độc hại đang tiếp diễn nhắm vào cơ sở hạ tầng quan trọng của Mỹ.
Ông cũng nêu lên mối lo ngại về nhân quyền ở Trung Quốc, bao gồm luật an ninh quốc gia mới ở Hong Kong và cách đối xử với các nhóm thiểu số, đồng thời nêu lên hoàn cảnh khó khăn của những người Mỹ bị giam giữ hoặc bị cấm rời khỏi Trung Quốc.
Tổng thống của Đảng Dân chủ cũng gây áp lực lên Trung Quốc về mối quan hệ quốc phòng với Nga, quốc gia đang tìm cách xây dựng lại cơ sở công nghiệp khi tiếp tục xâm lược Ukraine. Và ông kêu gọi Bắc Kinh sử dụng ảnh hưởng của mình đối với Triều Tiên để kiềm chế cường quốc hạt nhân bị cô lập và thất thường này.
Ông Biden cũng nêu quan ngại với ông Tập Cận Bình về “các hoạt động kinh tế không công bằng” của Trung Quốc, phát ngôn viên Hội đồng An ninh Quốc gia John Kirby cho biết và tái khẳng định rằng Mỹ sẽ thực hiện các bước để bảo vệ lợi ích an ninh và kinh tế của mình, bao gồm cả cách tiếp tục hạn chế chuyển giao một số công nghệ tiên tiến sang Trung Quốc.
Ông Tập phàn nàn rằng Mỹ đã thực hiện nhiều biện pháp hơn để đàn áp kinh tế, thương mại và công nghệ của Trung Quốc trong vài tháng qua và danh sách các công ty Trung Quốc bị chế tài ngày càng dài hơn. Theo truyền thông Trung Quốc, điều này “không phải là giảm rủi ro mà còn tạo ra rủi ro”.
Bà Yun Sun, giám đốc chương trình Trung Quốc tại Trung tâm Stimson, cho biết cuộc gọi “phản ánh mong muốn chung là giữ mối quan hệ ổn định” trong khi hai bên nhắc lại quan điểm lâu dài của họ về các vấn đề quan tâm.
Cuộc gọi diễn ra trước chuyến thăm Quảng Châu và Bắc Kinh của bà Yellen trong một tuần gặp gỡ song phương về chủ đề này với các nhà lãnh đạo tài chính từ nền kinh tế lớn thứ hai thế giới - bao gồm Phó Thủ tướng He Lifeng, Thống đốc Ngân hàng Trung ương Trung Quốc Pan Gongsheng, cựu Phó Thủ tướng Liu He, các doanh nghiệp Mỹ và lãnh đạo địa phương.
Trong chuyến đi sắp tới, bà Yellen “sẽ ủng hộ người lao động và doanh nghiệp Mỹ để đảm bảo họ được đối xử công bằng, bao gồm cả việc gây áp lực lên các đối tác Trung Quốc về các hoạt động thương mại không công bằng”.
Việc này diễn ra sau cuộc gặp của ông Tập tại Bắc Kinh với các lãnh đạo doanh nghiệp Mỹ vào tuần trước, khi ông nhấn mạnh mối quan hệ kinh tế cùng có lợi giữa hai nước và kêu gọi trao đổi giữa nhân dân hai nước để duy trì mối quan hệ.
Ông Tập nói với các doanh nghiệp Mỹ rằng hai nước vẫn duy trì liên lạc và “đạt được tiến bộ” về các vấn đề như thương mại, chống ma túy và biến đổi khí hậu kể từ khi ông gặp ông Biden vào tháng 11 năm ngoái. Cuộc gặp cấp cao tuần trước được coi là nỗ lực của Bắc Kinh nhằm ổn định quan hệ song phương.
Trước chuyến đi tới Trung Quốc, tuần trước bà Yellen đã nói rằng Bắc Kinh đang tràn ngập thị trường năng lượng xanh và “làm biến dạng giá cả toàn cầu”. Bà cho biết bà dự định chia sẻ niềm tin của mình với những người đồng cấp phía Trung Quốc rằng việc Bắc Kinh tăng cường sản xuất năng lượng mặt trời, xe điện và pin lithium-ion gây rủi ro cho năng suất và tăng trưởng của nền kinh tế toàn cầu.
Mối lo ngại của giới lập pháp Hoa Kỳ về quyền sở hữu của Trung Quốc đối với ứng dụng truyền thông xã hội phổ biến TikTok đã dẫn tới văn kiện luật cấm TikTok, nếu chủ sở hữu ByteDance có trụ sở tại Trung Quốc không bán cổ phần của mình trên nền tảng này trong vòng sáu tháng kể từ khi dự luật được ban hành. Ông Kirby cho biết ông Biden “đã nhắc lại mối quan ngại của chúng tôi về quyền sở hữu TikTok” với ông Tập trong cuộc gọi của họ.
Với tư cách là chủ tịch Ủy ban Đầu tư nước ngoài tại Hoa Kỳ, cơ quan xem xét quyền sở hữu nước ngoài đối với các công ty ở Hoa Kỳ, bà Yellen có nhiều quyền hạn để xác định cách thức công ty này có thể tiếp tục hoạt động ở Hoa Kỳ.
Trong khi đó, các nhà lãnh đạo Trung Quốc đã đặt mục tiêu tăng trưởng kinh tế 5% trong năm nay bất chấp tình trạng suy thoái ngày càng trầm trọng hơn do những rắc rối trong lĩnh vực bất động sản và tác động kéo dài của các biện pháp chống vi-rút nghiêm ngặt trong đại dịch COVID làm gián đoạn hoạt động du lịch, hậu cần, sản xuất và các ngành nghề khác.
Trung Quốc là quốc gia thống trị về pin cho xe điện và có ngành công nghiệp ô tô đang phát triển nhanh chóng, có thể thách thức các nhà sản xuất ô tô lâu đời trên thế giới khi nước này vươn ra toàn cầu.
Năm ngoái, Hoa Kỳ đã vạch ra kế hoạch hạn chế người mua xe điện đòi tín dụng thuế nếu họ mua ô tô có chứa vật liệu pin từ Trung Quốc và các quốc gia khác được coi là thù địch với Hoa Kỳ. Ngoài ra, Bộ Thương mại đã mở một cuộc điều tra về những rủi ro an ninh quốc gia tiềm ẩn do xuất khẩu ô tô của Trung Quốc sang Mỹ gây ra.
Diễn đàn