Chính quyền Biden phát động một loạt hành động chống lại Trung Quốc trong những ngày gần đây, duy trì áp lực lên đối thủ chiến lược quan trọng của Mỹ ngay cả khi Washington đang tập trung vào các mặt trận cấp bách hơn, bao gồm cả cuộc chiến ở Gaza và Ukraine.
Trong khoảng thời gian một tuần, chính quyền Mỹ đã công bố một sắc lệnh nhằm bảo vệ dữ liệu cá nhân của người Mỹ khỏi các đối thủ nước ngoài, bao gồm cả Trung Quốc; tiến hành một cuộc điều tra về các mối đe dọa an ninh tiềm ẩn từ các xe cộ có kết nối điện tử dùng công nghệ Trung Quốc; và áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với các thực thể Trung Quốc vì hỗ trợ Moscow xâm chiếm Ukraine.
Những hành động mà Tổng thống Joe Biden thực hiện trái ngược với những tháng quan hệ nồng ấm hơn sau hội nghị thượng đỉnh vào tháng 11 ở California giữa ông và người đồng cấp Trung Quốc, Tập Cận Bình – một cuộc gặp nhằm cải thiện mối quan hệ song phương đã xuống dốc thấp nhất trong nhiều thập niên do đối đầu và mất lòng tin.
Kể từ hội nghị thượng đỉnh đó, giao tiếp ngoại giao đã tăng lên từ cả hai bên, bao gồm cả việc nối lại các cuộc đàm phán quân sự vốn đã bị đóng băng sau chuyến thăm Đài Loan năm 2022 của cựu Chủ tịch Hạ viện Hoa Kỳ Nancy Pelosi.
Khởi động lại các cuộc đàm phán cấp tham mưu vào đầu tháng 1 là chìa khóa để đảm bảo hai bên tránh được sự cố lớn xuyên eo biển trong cuộc bầu cử ở Đài Loan vào cuối tháng.
Vào tháng 1, Washington và Bắc Kinh cũng đã thành lập một nhóm công tác nhằm ngăn chặn dòng chảy của các chất từ Trung Quốc dùng trong sản xuất fentanyl và các loại ma túy tổng hợp khác được bán ở Mỹ, một dấu hiệu hợp tác khác giữa hai siêu cường.
Mối quan hệ được cải thiện đến mức Bắc Kinh đã đánh dấu kỷ niệm 45 năm quan hệ ngoại giao Mỹ-Trung vào tháng 1 bằng một bữa tiệc hoành tráng, trong đó Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị hứa rằng những chú gấu trúc khổng lồ của Trung Quốc, vốn được nhiều du khách Mỹ yêu thích, sẽ quay trở lại Mỹ vào cuối năm nay.
Vậy tại sao lại có những hành động chống lại Trung Quốc vào lúc này?
Vấn đề an ninh quốc gia
Tòa Bạch Ốc đã bỏ qua các câu hỏi về thời điểm thực hiện các biện pháp này.
Phó phát ngôn viên Tòa Bạch Ốc Olivia Dalton nói với các phóng viên trên chiếc Air Force One hôm 29/2 rằng ông Biden “quan ngại về những quốc gia như Trung Quốc”.
Bà nói: “Trung Quốc hiện đang tìm cách tràn ngập thị trường Hoa Kỳ và trên toàn thế giới với những chiếc xe được trang bị công nghệ tiên tiến từ các quốc gia đáng lo ngại”. “Đó là vấn đề an ninh quốc gia mà chúng tôi rất coi trọng.”
Một quan chức chính quyền nói với các phóng viên trong cuộc họp báo rằng cuộc điều tra của Bộ Thương mại Hoa Kỳ được tiến hành hôm 29/2 để đảm bảo rằng ô tô Trung Quốc vận hành trên đường phố ở Mỹ không làm suy yếu an ninh quốc gia của Hoa Kỳ, là hành động bổ sung và riêng biệt với sắc lệnh nhằm bảo vệ dữ liệu cá nhân của người Mỹ trước Trung Quốc và các đối thủ nước ngoài khác. Sắc lệnh bảo vệ dữ liệu cá nhân của người Mỹ ngăn chặn việc chuyển số lượng lớn dữ liệu như thông tin định vị địa lý, sinh trắc học, sức khỏe và tài chính tới “các quốc gia cần quan tâm”.
Bà Emily Benson, giám đốc Dự án Thương mại và Công nghệ tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, cho biết, bằng cách ra hai thông báo liên tiếp, chính quyền Mỹ đang cố gắng truyền đạt rằng họ đang coi trọng vấn đề bảo mật dữ liệu.
Hoa Kỳ có kế hoạch thu hút các đối tác và đồng minh sau cuộc điều tra về mối đe dọa từ các xe cộ Trung Quốc. Một quan chức chính quyền nói với VOA trong cuộc họp báo hôm 28/2 rằng “có cảm giác ngày càng gia tăng về các rủi ro an ninh” và “sự quan tâm thực sự mạnh mẽ về các biện pháp mà chúng tôi có thể thực hiện và về kết quả điều tra”.
Chính ông Biden đã cảnh báo về sự nguy hiểm.
Tổng thống cho biết trong một tuyên bố: “Các phương tiện xe cộ có kết nối điện tử từ Trung Quốc có thể thu thập dữ liệu nhạy cảm về công dân và cơ sở hạ tầng của chúng ta và gửi dữ liệu này trở lại Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa”.
Ngoài những lo ngại về an ninh quốc gia, chính quyền Biden cũng dự đoán tình trạng dư thừa xe Trung Quốc giá cả phải chăng hơn vào thị trường Mỹ, đặc biệt là khi các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc như BYD thành lập các cơ sở sản xuất ở Mexico để có thể mang lại cho họ mức thuế suất ưu đãi hơn theo USMCA, hiệp định thương mại giữa Mỹ, Mexico và Canada.
Bà Benson nói: “Điều đó đã tạo ra rất nhiều lo ngại ở Washington về tuổi thọ của ngành ô tô Hoa Kỳ”.
Bà nói thêm rằng các hành động của hành pháp được thực hiện trong tuần này “dễ dàng và phù hợp hơn” so với nỗ lực cấm TikTok. Ứng dụng mạng xã hội này được hơn 100 triệu người Mỹ sử dụng bất chấp những cáo buộc rằng công ty mẹ ByteDance có trụ sở tại Trung Quốc có thể thu thập dữ liệu nhạy cảm của người dùng.
Trong khi chính phủ liên bang và hàng chục tiểu bang riêng lẻ đã cấm sử dụng TikTok trên các thiết bị của chính phủ, Quốc hội vẫn chưa ban hành luật cấm người Mỹ sử dụng ứng dụng này trên thiết bị cá nhân của họ.
Ứng dụng này rất phổ biến, đặc biệt là trong giới trẻ, khiến cho chiến dịch tranh cử của ông Biden dùng nền tảng này bất chấp lập trường vững chắc trước đây của chính quyền về những lo ngại tiềm ẩn liên quan tới an ninh quốc gia.
Phương thức tiếp cận cân bằng
Bà Yun Sun, giám đốc Chương trình Trung Quốc tại Trung tâm Stimson, cho biết khi ông Biden chuẩn bị cho chiến dịch tái tranh cử, chính quyền của ông muốn tạo ra hình ảnh rằng họ đang xem xét mối đe dọa từ Trung Quốc một cách nghiêm túc.
“Cân bằng luôn là chủ đề trong chính sách của ông ấy,” bà Sun nói với VOA. “Khi có giao tiếp tích cực thì cũng có những cử chỉ mang tính trừng phạt.”
Bà nói: “Nếu không có những cử chỉ như vậy, chính quyền sẽ dễ bị chỉ trích rằng họ đang phớt lờ thực tế rằng Bắc Kinh vẫn là nguồn gây ra những thách thức an ninh quốc gia đáng kể đối với Hoa Kỳ.
Bà nói: “Chính quyền phải chứng minh rằng họ cực kỳ rõ ràng về giới hạn của sự giao tiếp cũng như mức độ mong muốn giao tiếp.”
“Giao tiếp không có nghĩa là không có vấn đề.”
Washington cũng công bố các chế tài đối với các công ty Trung Quốc vào tuần trước trong khuôn khổ các biện pháp đánh dấu hai năm ngày Nga xâm chiếm Ukraine. Các hình phạt thương mại nhắm vào các thực thể ở Nga và ở các nước mà chính quyền Biden coi là đang hỗ trợ nỗ lực chiến tranh của Moscow.
Các hành động chống lại Trung Quốc diễn ra sau cuộc gặp giữa ông Vương và Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken bên lề Hội nghị An ninh Munich hồi đầu tháng 2 năm nay.
Trong cuộc họp, ông Vương cảnh báo ông Blinken rằng biến việc giảm rủi ro “thành ‘phi Trung Quốc’, xây dựng ‘sân nhỏ và tường cao’ và tham gia vào việc ‘tách rời khỏi Trung Quốc’ cuối cùng sẽ phản tác dụng đối với Hoa Kỳ.”
Diễn đàn