Bộ Ngoại giao Mỹ ngày 30/1 làm rõ lệnh của Tổng thống Donald Trump về việc đóng băng và xét lại viện trợ phát triển nước ngoài sau khi nhà ngoại giao hàng đầu của Hoa Kỳ đã làm dịu bớt một số hỗn loạn xảy ra sau đó bằng một lệnh khẩn cấp có thể bảo vệ chương trình HIV lớn nhất thế giới khỏi lệnh đóng băng tài trợ trong 90 ngày.
Tại Tòa Bạch Ốc, ông Trump nói việc tạm dừng tài trợ trong và ngoài nước là một phần trong nỗ lực của chính quyền nhằm loại bỏ “sự lãng phí, gian lận và lạm dụng to lớn”.
Quyết định miễn trừ của Ngoại trưởng Marco Rubio vào cuối ngày 28/1 miễn trừ viện trợ nhân đạo, mà ông phân loại bao gồm “thuốc cứu người, dịch vụ y tế, thực phẩm, nơi ở và hỗ trợ sinh kế, cũng như vật tư và chi phí hành chính hợp lý khi cần thiết để cung cấp hỗ trợ đó”.
Chương trình AIDS của Liên hiệp quốc hoan nghênh tin này, nhấn mạnh giá trị của Kế hoạch khẩn cấp của Tổng thống Hoa Kỳ về cứu trợ AIDS, hay PEPFAR, phục vụ 20 triệu người ở 55 quốc gia.
“UNAIDS hoan nghênh việc miễn trừ này từ chính phủ Hoa Kỳ, đảm bảo rằng hàng triệu người sống chung với HIV có thể tiếp tục nhận được thuốc HIV cứu sống trong quá trình đánh giá lại viện trợ phát triển nước ngoài của Hoa Kỳ”, Giám đốc điều hành Winnie Byanyima nói. “Quyết định khẩn cấp này công nhận vai trò quan trọng của PEPFAR trong ứng phó với AIDS và khôi phục hy vọng cho những người sống chung với HIV”.
Chặn các chương trình ‘thức tỉnh’
Trong một bản ghi nhớ gửi cho các nhà báo vào ngày 29/1, Bộ Ngoại giao đã giải thích lý do của việc đóng băng trong quá trình đánh giá lại, đồng thời ca ngợi việc cắt giảm chi phí sớm, nói rằng “ngay cả ở giai đoạn đầu này, hơn 1 tỉ đô la chi tiêu không phù hợp với chương trình nghị sự Nước Mỹ Trên hết đã được ngăn chặn”.
Hoa Kỳ đã chi khoảng 70 tỷ đô la viện trợ nước ngoài trong năm tài chính 2023, theo dữ liệu gần đây nhất.
“Chúng tôi đang loại bỏ lãng phí”, bản ghi nhớ cho biết. “Chúng tôi đang chặn các chương trình thức tỉnh. Và chúng tôi đang vạch trần các hoạt động trái ngược với lợi ích quốc gia của chúng tôi. Không điều gì trong số này có thể xảy ra nếu các chương trình này vẫn ở chế độ tự động”.
Tổng thống, người tuyên bố hôm 29/1 tại Tòa Bạch Ốc rằng ông “có thể đứng đây cả ngày” và đưa ra ví dụ về gian lận và lạm dụng lãng phí trong chính phủ Hoa Kỳ, đã nêu bật một số ví dụ.
“Chúng tôi đã xác định và ngăn chặn 50 triệu đô la được gửi đến Gaza để mua bao cao su cho Hamas”, ông nói. “Năm mươi triệu. Và bạn biết điều gì đã xảy ra không? Chúng đã sử dụng chúng như một phương pháp chế tạo bom. Các bạn thấy sao?"
Bộ Ngoại giao cũng đồng tình với điều này, nói trong một tuyên bố, “Nếu không có lệnh tạm dừng, người nộp thuế Hoa Kỳ sẽ cung cấp bao cao su [và các dịch vụ tránh thai khác] ở Gaza, các dịch vụ tiếp thị về công lý khí hậu ở Gabon, các chương trình năng lượng sạch cho phụ nữ ở Fiji, các chương trình phát triển giới tính ở thủ đô Washington DC, các chương trình kế hoạch hóa gia đình trên khắp Châu Mỹ Latin, các chương trình giáo dục giới tính và các chương trình ủng hộ phá thai cho trẻ em gái trên toàn cầu, cùng nhiều chương trình khác nữa. Những loại chương trình này không làm cho nước Mỹ mạnh hơn, an toàn hơn hay thịnh vượng hơn”.
Một ngày trước đó, Bộ Ngoại giao đã gửi một bản ghi nhớ trích dẫn các ví dụ về các dự án không xứng đáng, bao gồm 102 triệu đô la tài trợ cho hoạt động của tổ chức phi lợi nhuận International Medical Corps tại Gaza đang bị chiến tranh tàn phá.
Một phúc trình của USAID nói cơ quan này đã cung cấp khoảng 7 triệu đô la bao cao su nam và khoảng 1 triệu đô la bao cao su nữ trong năm tài chính 2023. Tổng cộng, cơ quan này cho biết đã giải ngân gần 138 triệu bao cao su nam và 1,7 triệu bao cao su nữ trên toàn thế giới.
Theo phúc trình, dưới sự quản lý chính của USAID, đơn vị quản lý các quỹ phát triển nước ngoài của Hoa Kỳ, phần lớn các mặt hàng tránh thai đã được chuyển đến các nước châu Phi. Jordan là quốc gia duy nhất ở Trung Đông nhận được lô hàng, bao gồm thuốc tránh thai dạng tiêm và dạng uống trị giá 45.680 đô la.
‘Vượt quá giới hạn’
Tại Điện Capitol Hoa Kỳ, các nhà lập pháp không chỉ khẳng định nhu cầu phải có trách nhiệm giải trình mà còn nhấn mạnh rằng Quốc hội, chứ không phải Tòa Bạch Ốc, sẽ quyết định cách chi tiêu tiền của người nộp thuế Hoa Kỳ.
“Tôi nghĩ rằng việc xem xét lại là phù hợp”, Thượng nghị sĩ Kevin Cramer, một đảng viên Cộng hòa ở North Dakota, cho biết.
“Tuy nhiên, tôi hy vọng rằng khoản viện trợ có thể được khôi phục và chuyển đến Ukraine”, ông Cramer nói. “Và sau đó, chúng ta sẽ xem trong chu kỳ phân bổ tiếp theo liệu Quốc hội có còn ý chí tiếp tục khoản viện trợ đó hay không”.
“Đây là hành động vượt quá giới hạn một cách đáng kể của Tòa Bạch Ốc, của tổng thống”, Thượng nghị sĩ Mark Kelly của Arizona, một đảng viên Dân chủ, nói. “Đây là điều chưa từng có, không cần thiết. Đây là số tiền mà chúng tôi đã phân bổ trong vai trò là thành viên của Thượng viện và Hạ viện”.
Diễn đàn