Kể từ khi nhậm chức, Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump đã tuyên bố di trú bất hợp pháp là tình trạng khẩn cấp quốc gia. Chính quyền Trump đã đẩy mạnh các nỗ lực trục xuất hàng loạt, mở rộng việc sử dụng biện pháp trục xuất nhanh và sử dụng Vịnh Guantanamo làm nơi giam giữ một số di dân nhất định.
Các động thái này đã làm dấy lên mối lo ngại trong số những người ủng hộ di dân, những người cho rằng các chính sách này thiếu minh bạch và có thể vi phạm các quyền tố tụng hợp pháp.
Bà Hannah Flamm, giám đốc tạm thời về chính sách tại Dự án Hỗ trợ Người tị nạn Quốc tế (IRAP), đã trả lời phỏng vấn với VOA rằng có hai cách chính để trục xuất một người. Một là quy trình tiêu chuẩn.
“Khi bạn nhập cảnh vào Hoa Kỳ, hoặc tại một thời điểm nào đó sau khi bạn sống tại Hoa Kỳ, bạn sẽ được cấp một tài liệu truy tố bắt đầu một thủ tục tố tụng chống lại bạn. … [Trong quá trình này], bạn có thể nộp đơn xin tị nạn hoặc theo cách khác bảo vệ quyền được ở lại Hoa Kỳ của mình. … Nếu bạn không thắng kiện vào cuối quá trình đó, thì bạn sẽ được lệnh trục xuất”, bà Flamm nói.
Phương pháp khác là trục xuất nhanh, một quy trình trục xuất nhanh chóng bỏ qua tòa án di trú. Chính sách này trước đây chỉ giới hạn đối với những người được tìm thấy trong phạm vi 160 km tính từ biên giới và trong vòng 14 ngày kể từ ngày nhập cảnh. Tuy nhiên, chính quyền Trump đã mở rộng quy trình trục xuất nhanh chóng trên toàn quốc và kéo dài khung thời gian.
“Về cơ bản, trục xuất nhanh chóng có nghĩa là bạn không có quy trình hợp pháp. Bạn không gặp thẩm phán di trú. Bạn có thể bị bắt giữ nếu bạn chưa bị bắt giữ và bị trục xuất trong vài giờ hoặc vài ngày”, bà Flamm nói. “Cách duy nhất để thoát khỏi quy trình trục xuất nhanh chóng này là chứng minh rằng bạn sợ trở về nước và bạn vượt qua được cuộc kiểm tra về nỗi sợ hồi hương đó”.
Vào ngày 23 tháng 1, Bộ An ninh Nội địa DHS đã công bố một sự thay đổi đáng kể trong các chính sách thực thi di trú, nhằm hạn chế việc sử dụng lệnh ân xá và mở rộng các thủ tục trục xuất nhanh chóng.
Bản ghi nhớ do ban lãnh đạo DHS ký, nêu rõ các chương trình ân xá có thể bị tạm dừng, sửa đổi hoặc chấm dứt ngay lập tức. Ngoài ra, nó mở rộng phạm vi áp dụng trục xuất nhanh, cho phép các viên chức di trú Hoa Kỳ trục xuất một số người không phải công dân đã ở Hoa Kỳ chưa đầy hai năm mà không cần cho họ ra tòa xét xử.
Chỉ thị này hướng dẫn các viên chức Thực thi Di trú và Hải quan Hoa Kỳ ICE xem xét các trường hợp của những người không phải công dân có thể đủ điều kiện trục xuất nhanh và đánh giá lại các quyết định ân xá. Các viên chức cũng được yêu cầu ưu tiên trục xuất nhanh đối với những người không nộp đơn xin tị nạn trong thời hạn luật di trú, đồng thời đảm bảo những người xin tị nạn vẫn được sàng lọc trước khi trục xuất.
Liên đoàn Tự do Dân sự Hoa Kỳ và các nhóm vận động khác đã kiện chính quyền, lập luận rằng chính sách này vi phạm luật pháp Hoa Kỳ và gây nguy hiểm cho những người tìm kiếm nơi ẩn náu.
Số vụ bắt giữ cho đến nay
Theo dữ liệu của chính phủ, kể từ khi ông Trump trở lại nắm quyền, các cơ quan di trú đã bắt giữ hơn 8.200 người và ban hành hơn 6.500 yêu cầu giam giữ người. Chính quyền đã nhấn mạnh rằng những người chưa bị trục xuất sẽ có lệnh trục xuất cuối cùng, cho dù giới hoạt động lập luận rằng nhiều cá nhân có thể không được sàng lọc công bằng để đủ điều kiện xin tị nạn.
“Đã có một số hành động hành pháp dưới thời chính quyền Biden đã hạn chế mạnh mẽ quyền xin tị nạn của những người xin tị nạn ngay từ đầu”, bà Flamm nói. “Chúng tôi vô cùng lo ngại rằng những cá nhân mà ông Trump đang trục xuất, những người gần đây có lệnh trục xuất, thực tế chưa bao giờ được sàng lọc đúng cách vì sợ trở về nước”.
Ông trùm di trú của ông Trump đang thúc đẩy nhiều hơn nữa. “Đó là những gì chúng tôi đang xem xét hiện nay. Chúng tôi đang tìm cách tạo ra nhiều hiệu quả hơn để làm được nhiều hơn nữa”, ông Tom Homan nói với các phóng viên bên ngoài Toà Bạch Ốc vào ngày 6 tháng 2.
Và trong một động thái dẫn đến những thách thức pháp lý, chính quyền Trump đã bắt đầu chuyển một số di dân đến Vịnh Guantanamo, Cuba.
“Đó sẽ là một nơi khác mà chúng tôi có tới 30.000 giường [cho di dân]”, ông Homan nói. “Tổng thống Trump đã cam kết rằng những người tồi tệ nhất trong số những người tồi tệ nhất sẽ được đưa đến Gitmo”.
Tuy nhiên, bà Flamm và những người hoạt động cho biết có rất ít sự minh bạch về việc ai sẽ bị đưa đến Guantanamo và theo thẩm quyền pháp lý nào.
“Khi ông Trump và Bộ trưởng [An ninh Nội địa Kristi] Noem mô tả những cá nhân ‘tệ nhất trong những kẻ tệ nhất’ và có nguy cơ cao bị đưa đến Guantanamo, thì hoàn toàn không có cơ sở nào để biết tại sao họ lại nói như vậy, ngoài những lý do hình thức,” bà Flamm nói. “Không có bằng chứng nào cho thấy những người bị đưa đến Guantanamo có bất kỳ lý do nào khác ngoài việc truy tố về di trú dân sự đối với họ.”
Một quan chức của Bộ An ninh Nội địa (DHS) nói với VOA rằng Vịnh Guantanamo hiện đang giam giữ những cá nhân với lệnh trục xuất cuối cùng, bao gồm những người bị giam giữ có nguy cơ cao và tội phạm bạo lực. Nhưng những người ủng hộ di dân vẫn còn hoài nghi.
Hỗ trợ cho chính quyền
Trong một email gửi tới VOA, một số nhà lãnh đạo phúc âm đồng ý với trọng tâm của chính quyền về an toàn, nói rằng an ninh biên giới sẽ giúp giảm tội phạm và tình trạng vô luật pháp và giảm thiểu các vấn đề như buôn người.
“Tổng thống Trump đang gửi một thông điệp rõ ràng. Ông ấy đang thay đổi đáng kể cách nước Mỹ sẽ bảo vệ biên giới của mình và đảm bảo rằng việc thẩm tra thích hợp đang được thực hiện đối với những người tìm cách đến Mỹ với tư cách là di dân. Ông ấy hiểu rằng các thành viên của cộng đồng không có giấy tờ đang theo học tại trường của chúng tôi, được tuyển dụng tại nơi chúng tôi làm việc, thờ phượng tại nhà thờ của chúng tôi và nhiều người là gia đình trực hệ hoặc gần gũi”, ông Daniel Garza, chủ tịch sáng lập của Sáng kiến LIBRE, viết trong một tuyên bố.
Thách thức, lo ngại
Một thẩm phán liên bang ở New Mexico gần đây đã chặn việc chuyển ba di dân Venezuela đến Guantanamo. Liên đoàn Tự do Dân sự Hoa Kỳ, Trung tâm Quyền Hiến pháp và IRAP cũng đã đệ đơn kiện để tìm kiếm luật sư cho những di dân bị đưa đến cơ sở này.
Những cá nhân đang sống tại Hoa Kỳ hiện có thể phải đối mặt với việc trục xuất nhanh chóng nên nhớ đến quyền của mình, bà Flamm nói.
“Họ có thể giữ im lặng, họ không phải trả lời các câu hỏi của cảnh sát và họ có thể yêu cầu tham khảo ý kiến của luật sư”, bà nói. “Nếu bạn có bằng chứng chứng minh đã có mặt tại Hoa Kỳ trong hai năm trở lên, thì việc mang theo bằng chứng về điều đó sẽ rất hữu ích — chẳng hạn như hồ sơ trường học, hồ sơ y tế, hợp đồng thuê nhà, cùng với các tài liệu khác. Nếu bạn có một hình thức cứu trợ di trú đang chờ xử lý, chẳng hạn như đơn xin tị nạn hoặc một loại đơn thỉnh cầu khác, thì việc mang theo một bản sao của đơn đó sẽ rất hữu ích”.
Diễn đàn