Hội nghị Thượng đỉnh các Quốc gia châu Mỹ tại Panama được tiến hành ngày thứ Bảy với việc Chủ tịch Cuba Raoul Castro bất ngờ ca ngợi Tổng thống Barack Obama.
Sau khi say sưa kể lịch sử dài dòng về những bất bình của Cuba đối với Hoa Kỳ, ông Castro ngưng lại để xin lỗi nhà lãnh đạo Mỹ, gọi ông Obama là một “người chân thật” và không qui trách cho tổng thống Obama về việc cấm vận lâu dài đối với Cuba và những hành động khác được thực hiện dưới thời các chính quyền trước.
Ông Castro nói: “Tôi xin lỗi Tổng thống Obama và những người khác tham dự hội nghị này vì đã bày tỏ như thế. Tôi đã nói với Tổng thống Obama là tôi quá xúc động khi nói đến cuộc cách mạng. Tôi xin lỗi vì Tổng thống Obama không có tránh nhiệm trong việc này.”
Nhận định của Chủ tịch Castro được đưa ra khi hai nhà lãnh đạo dự kiến sẽ làm nên lịch sử với một cuộc họp bên lề hội nghị thượng đỉnh.
Trong bài diễn văn trước khi ông Castro phát biểu, Tổng thống Obama nói việc tái lập quan hệ ngoại giao với Cuba sẽ nâng cao những cơ hội đối với đảo quốc này cũng như đối với Hoa Kỳ và các nước khác nữa.
Ông Obama nói thêm: “Việc thay đổi chính sách của Hoa Kỳ là một bước ngoặc đối với toàn vùng của chúng ta.”
Ông Castro nói với các nhà lãnh đạo Châu Mỹ La Tinh là: “Chúng ta phải tiếp tục phấn đấu và ủng hộ Tổng thống Obama trong ý định của ông gỡ bỏ lệnh phong tỏa này.”
Nhà lãnh đạo Cuba nói ông hoan nghênh và xem như là “một bước tích cực” lời loan báo của Tổng thống Obama là ông sẽ sớm quyết định có nên xóa tên Cuba trong danh sách các quốc gia bảo trợ khủng bố hay không. Trong danh sách này có cả Iran, Sudan và Syria.
Có tin đồn là động thái này sẽ được thực hiện trong vòng vài giờ đồng hồ nữa, khi hai nhà lãnh đạo gặp nhau. Yêu cầu của Cuba xóa tên trong danh sách bảo trợ khủng bố là một trở ngại trong các cuộc đàm phán phục hồi các quan hệ ngoại giao.
Hôm thứ Năm, Tổng thống Obama loan báo tại Jamaica là một cuộc duyệt xét của Bộ Ngoại giao Mỹ về qui chế của Cuba trong danh sách đó giờ đây đã hoàn tất và ông đang chờ một khuyến nghị chót.
Thượng nghị sĩ Ben Cardin bang Maryland, thành viên dân chủ cao cấp nhất trong Uỷ ban Đối ngoại Thượng viện nói khuyến nghị của Bộ Ngoại giao là xóa tên Cuba khỏi danh sách khủng bố.
Những cuộc thảo luận mặt đối mặt được dự trù giữa Chủ tịch Castro và Tổng thống Obama đánh dấu cuộc gặp gỡ lần đầu tiên giữa hai nhà lãnh đạo Hoa Kỳ và Cuba kể từ năm 1956 và diễn ra sau khi hai nhà lãnh đạo loan báo vào tháng 12 năm ngoái kế hoạch bình thường hóa ngoại giao giữa hai nước.
Đây cũng là lần đầu tiên trong hơn 20 năm lịch sử của Hội nghị Thượng đỉnh các nước Châu Mỹ, Cuba được phép tham dự hội nghị.
Chủ tịch Castro nói đùa trong lúc bắt đầu bài diễn văn của ông là ông hy vọng bù đắp được thời gian đã mất.
Ông Castro nói: “Dù tôi cùng với bộ trưởng ngoại giao của tôi cố cắt ngắn bài diễn văn của tôi còn 8 phút, nhưng quý vị còn nợ tôi 6 hội nghị thượng đỉnh mà tôi không được tham dự.”
Ông Castro tính ra như thế là ông được phép nói 48 phút. Cựu lãnh tụ quốc gia cộng sản này, Fidel Castro, anh của ông Raul Castro đọc diễn văn kéo dài nhiều tiếng đồng hồ.
Tại lễ khai mạc hội nghị thượng đỉnh hồi tối thứ 6, ông Obama và ông Castro đã chào hỏi và bắt tay nhau trong một cử chỉ được xem là biểu tượng của những nỗ lực nhằm chôn vùi sự thù địch kéo dài nhiều thập niên.
Hai năm đã trôi qua kể từ khi hai ông bắt tay nhau lần đầu tiên tại lễ truy điệu cố Tổng thống Nelson Mandela của Nam Phi.
Các viên chức chính quyền Obama nói rằng cuộc tiếp xúc hôm thứ 6 là không chính thức và không có một cuộc nói chuyện có thực chất.
Theo Tòa Bạch Ốc, hôm thứ Tư, Tổng thống Obama và Chủ tịch Castro đã nói chuyện bằng điện thoại trước khi nhà lãnh đạo Mỹ lên đường tham dự hội nghị thượng đỉnh. Ông Ben Rhodes, phụ tá cố vấn an ninh của Tổng thống Obama nói hai nhà lãnh đạo duyệt xét lại những nỗ lực nhằm khôi phục hoàn toàn các mối quan hệ ngoại giao nhưng vẫn còn “những khác biệt” giữa hai bên.
Hai nhà lãnh đạo cũng nói chuyện ngắn ngủi bằng điện thoại trước khi ông Obama loan báo việc thay đổi chính sách của Hoa Kỳ đối với Cuba.
Sự phát triển trong mối quan hệ giữa hai bên không phải không có ai để ý đến.
Tại lễ khai mạc hôm qua, Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc Ban Ki Moon đã lên tiếng ca ngợi hai nhà lãnh đạo Hoa Kỳ và Cuba.
Ông nói: “Tôi muốn một lần nữa ca ngợi sự lãnh đạo của Tổng thống Obama và Chủ tịch Castro về việc khởi động tiến trình bình thường hoá quan hệ song phương.”
