Trong chương trình Hỏi đáp Y học tuần này, thính giả đài VOA Lan Vũ gửi câu hỏi thắc mắc về vấn đề liên quan tới tuyến tiền liệt phì đại. Thính giả Lan Vũ hỏi như sau:
“Thưa Bác sĩ,
Tôi tên là Lan Vũ, 61 tuổi, nam giới.
Nhờ Bác sĩ giúp về trường hợp bệnh của tôi như sau:
Tôi đi khám sức khỏe, siêu âm, bác sĩ cho biết “Tuyến tiền liệt phì đại,” nhưng đo PSA chưa có ung thư.
Vậy tôi có thể dùng loại “thực phẩm chức năng” nào để giảm kích thước tuyến tiền liệt, đồng thời tôi có thể uống loại thực phẩm chức năng nào (như Alipas) để tăng cường testosteron nội sinh được không?
Chân thành cám ơn Bác sĩ.”
Bác sĩ Hồ Văn Hiền trả lời:
Thực phẩm và thuốc dược thảo cho tuyến tiền liệt phì đại (Benign Prostatic Hyperplasia, BPH)
Tuyến tiền liệt (prostate) nằm bao quanh niệu đạo (urethra), lúc nước tiểu từ bàng quang (bladder) thoát ra ngoài qua ngả niệu đạo.
Những thuốc tây y để trị các triệu chứng của bệnh tuyến tiền liệt phì đại có tác dụng như sau:
1) Alpha blockers: không làm tuyến teo lại mà làm giãn nở các cơ chung quanh tiền liệt và chung quanh cổ của bàng quang, làm nước chảy thông hơn.
Thuốc thường dùng: tamsulosin (Flomax), Terazosin (Hydrin).
Phản ứng phụ: chóng mặt (áp huyết thấp), nhức đầu, xáo trộn tiêu hoá, nghẹt mũi (thuốc loại này cũng là thuốc dùng hạ huyết áp cao).
2) 5 alpha reductase inhibitors: ức chế men 5 alpha reductase; men này giúp biến hormone nam giới testosterone thành dihydrotestosterone là một chất làm tuyến tiền liệt to ra (tăng trưởng). Ví dụ: finasteride (Proscar), dutasteride (Avodart).
Phản ứng phụ: giảm khả năng cương cứng (erection), giảm ham muốn tình dục (libido), giảm lượng tinh dịch (semen volume).
Những người không muốn dùng thuốc tây vì không muốn bị các phản ứng phụ nêu trên, ngoài ra các thuốc này cũng đắt tiền.
Những thức ăn sau đây có thể giúp làm giảm nguy cơ tuyến tiền liệt phì đại hay giảm triệu chứng đường tiểu liên hệ:(5)
1) Mè (sesame): nhờ hàm lượng zinc (kẽm) cao
2) Cá hồi: nhiều omega 3 fatty acids
3) Đậu nành, nhờ hàm lượng isoflavones (nhờ vậy đàn ông châu Á ít bị tiền liệt phì đại hơn)
4) Vitamin C từ rau cải: ớt Đà Lạt (bell pepper), súp lơ trắng (cauliflower), súp lơ xanh (broccoli), cải xoăn (kale). Vitamin C từ trái cây, thuốc không hiệu nghiệm bằng.
5) Cà chua (tomato) nhờ chất lycopene (màu đỏ), cũng như dưa hấu, mơ (apricot), bưởi đỏ, đu đủ.
6) Quả bơ (avocado) nhờ betasitosterol, cũng như hột bí rợ, đậu nành, quả hồ đào pecans.
7) Rau lá xanh, cải (vegetables): nhờ các chất antioxidant (chống oxy hoá) cũnh như hành, tỏi.
Những "herbal supplements" ("chất phụ từ cây cỏ") hay “herbal treatment” không được gọi là thuốc ở Mỹ, vì tác dụng dược lý, lâm sàng chưa được FDA (cơ quan quản lý dược và thực phẩm Mỹ) xét duyệt và công nhận. Thuốc có thể chưa được chuẩn hoá về liều lượng, phẩm chất và an toàn chưa được chứng minh. Cũng vì thế, những điểm sau chỉ có tính cách thông tin mà thôi, thính giả cần cẩn thận tìm hiểu về những "thực phẩm chức năng" mình muốn dùng.
1) Saw palmetto (cây lá tơi, Serenoa repens, Serenoa serrulata): Thuốc dùng trích tinh của trái palmetto chín. Có thể có (nhưng chưa chắn, vì các khảo cứu đưa đến kết quả có lúc trái ngược nhau) tác dụng làm ngăn chặn testosterone biến thành dehydrotestosterone, tương tự như Proscar nói trên.
Theo tài liệu của Mayo Clinic (2):
Liều từ 100mg saw palmetto extract (trích tinh của cây dừa con) cho đến 960mg/ngày từng được dùng (cho người lớn trên 18 tuổi mà thôi).
Ví dụ: 320 milligrams of saw palmetto extract (e.g., Permixon®, Serendar, Talso®),) uống một liều/ ngày hay chia làm 2 liều (80-90% liposterolic content), đã được dùng trong 6 tháng trong một số khảo cứu. Libeprosta viên 60 mg, uống 2 viên x 2 lần /ngày.
2) Beta-sitosterol: trích từ bông (pollen) của cỏ tên là rye-grass. Có thể giúp cho các triệu chứng về tiểu tiện giảm đi, tuy nhiên chưa có bằng chứng khách quan thuyết phục.
3) Pygeum: trích từ vỏ cây táo ở Châu Phi (African plum, Prunus africanum, Pygeum africanum). Trong 18 khảo cứu, kết quả cho thấy các triệu chứng tiểu tiện (tiểu khó, đái láu..) giảm đi một nửa so với placebo (thuốc giả); lưu lượng nước tiểu tăng 25%.(1)
Viên pygeum extract, 75 mg-200 mg, uống một liều hay chia làm 2 liều/ ngày, cho người trên 18 tuổi, không quá 1 năm. (4)
Riêng về câu hỏi về tác dụng của các loại sâm (ginseng, như Alipas) trên mức testosterone trong máu, có một khảo cứu trên chuột cho thấy Panax ginseng làm mức testosterone tăng, chuột ăn nhiều hơn và thể tích tuyến tiền liệt nhỏ hơn (Fahim) (6). Có thí nghiệm trên người thì không thấy kết quả tăng testosterone (Yun, Hwan, Jun) (7). Tuy nhiên, đa số các khảo cứu đều ở những xứ sản xuất sâm như Hàn Quốc, Trung Quốc, Nga nên nói chung đối với y giới tây phương chưa có câu trả lời rõ rệt. Cụ thể là sự gia tăng testosterone có đáng kể không, liệu với hệ thống tim mạch của người già nhiều testosterone hơn và nhiều libido hơn (ham muốn tình dục hơn) có tốt cho sức khoẻ tim mạch hay không.
Tương tự như vậy, trước đây người ta cho phụ nữ đã nghỉ kinh uống estrogen để thấy khoẻ khoắn hơn, nhưng sau đó thì thấy nhiều phản ứng phụ nguy hiểm, tỷ số ung thư gia tăng.
Có lẽ tốt hơn hết bệnh nhân nên bàn với bác sĩ riêng của mình để cân nhắc lợi hại từng hoàn cảnh.
Xin nhắc lại, các nhận xét trên đây chỉ có tính cách thông tin. Thính giả cần hội ý với bác sĩ của mình.
Chúc bệnh nhân may mắn.
Bác sĩ Hồ Văn Hiền
Tham khảo:
1) WebMD: http://www.webmd.com/men/prostate-enlargement-bph/features/enlarged-prostate-bph-complex-problem?page=8
2) http://www.mayoclinic.org/drugs-supplements/saw-palmetto/dosing/hrb-20059958
3) Bài viết chi tiết về thuốc saw palmetto extract:
1) http://www.wellness.com/reference/herb/saw-palmetto-serenoa-repens-bartram-small
4) Bài viết chi tiết về thuốc pygeum africanum:
2) http://www.wellness.com/reference/herb/pygeum-prunus-africanum-pygeum-africanum/dosing-and-safety
5) http://www.healthline.com/health-slideshow/enlarged-prostate-diet#7
6) http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?cmd=Retrieve&list_uids=7202345&dopt=AbstractPlus
7) http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11991768
-----------------------------------------
Cảm ơn bác sĩ Hồ Văn Hiền. Chúng tôi cũng xin cảm ơn thính giả đã tham gia chương trình Hỏi đáp Y học này.
Quý vị có thể nghe lại các bài giải đáp trên mạng Internet ở địa chỉ voatiengviet.com
Chúng tôi vẫn dành đường dây điện thoại để tiếp nhận các thắc mắc khác của quý thính giả về sức khỏe và y học thường thức. Số điện thoại dành cho mục Hỏi đáp Y học là 202-205-7890, ngày giờ nhận câu hỏi là thứ Ba và thứ Năm mỗi tuần, từ 8 giờ 30 đến 9 giờ 30 tối, giờ Việt Nam. Quý vị cũng có thể gửi câu hỏi cho chúng tôi bằng điện thư đến địa chỉ Vietnamese@voanews.com.
