Vài ngày trước Hội nghị Thượng đỉnh ASEAN ở Kuala Lumpur, căng thẳng ngoại giao giữa Philippines và Trung Quốc đang tăng thêm với một cuộc khẩu chiến, một vụ xịt vòi rồng và bước kế tiếp trong một vụ kiện trọng tài có liên quan đến các yêu sách chủ quyền của Trung Quốc ở Biển Đông. Từ Manila, thông tín viên VOA Simone Orendain ghi nhận chi tiết.
Tranh chấp Biển Đông sẽ nằm trong nghị trình tại cuộc họp thường niên mùa xuân của Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á vào chủ nhật và thứ hai sắp tới.
Nếu Tổng thống Philippines Benigno Aquino được quyền quyết định, thì vấn đề này sẽ bao trùm các cuộc đàm phán. Bộ Ngoại giao Philippine cho biết ưu tiên của ông là nêu ra những quan ngại về việc Trung Quốc ồ ạt xây dựng những hòn đảo nhân tạo trên 7 bãi đá đang có tranh chấp trong vùng biển. Nhưng dưới áp lực của Trung Quốc, các cuộc họp trước đây của ASEAN đã hạ giảm tầm quan trọng của vấn đề.
Bắc Kinh đòi chủ quyền gần như toàn bộ Biển Đông. Philippines, Việt Nam, Malaysia, Brunei và Đài Loan cũng có những yêu sách chủ quyền chồng chéo nhau trong vùng biển giàu tài nguyên này.
Bộ trưởng Ngoại giao Malaysia Anifa Aman trong tuần này tuyên bố, với tư cách là nước chủ trì các cuộc họp ASEAN năm nay, Malaysia sẽ kêu gọi đẩy nhanh cuộc điều đình về một Bộ Quy tắc Ứng xử có tính cưỡng hành hướng dẫn việc xử lý các vụ tranh chấp trong hòa bình. Ông cũng nêu ra rằng tất cả các nước đòi chủ quyền không nên có hành động có thể làm leo thang căng thẳng.
Trung Quốc từng nói trước đây rằng Philippines gây căng thẳng trên biển qua việc tổ chức các cuộc thao diễn quân sự chung với Hoa Kỳ ngoài khơi duyên hải Biển Đông.
Vào lúc diễn ra các cuộc tập trận năm nay, một bài xã luận đăng trên tờ Global Times của nhà nước Trung Quốc hôm thứ ba đã gọi Philippines là ‘một tay sai nhỏ bé xinh xắn’ của Hoa Kỳ. Bài xã luận cũng nêu ra rằng quan hệ đối tác chiến lược giữa hai nước này nhắm mục tiêu chống lại sự hiện diện ngày càng nhiều của Trung Quốc trong khu vực đã không đi đến đâu.
Phản ứng lại, Phát ngôn viên của Tổng thống Philippines Edwin Lacierda nói Bắc Kinh có quyền có ý kiến, mà Manila không đồng ý.
“Chúng tôi không hiểu sự bất an của Trung Quốc đối với chúng tôi phát xuất từ đâu. Chúng tôi lấy đâu ra phương tiện để cạnh tranh với Trung Quốc trong tư cách một siêu cường?”
Cuộc trao đổi lời lẽ khó chịu diễn ra sau khi có báo cáo mới đây của các ngư dân Philippines nói rằng một chiếc tàu tuần duyên Trung Quốc đã xịt vòi rồng để đuổi họ ra khỏi Bãi cạn Scarbourough. Philippines nhận chủ quyền bãi cạn này, nằm cách duyên hải phía bắc của họ 200 kilomet. Cách đây 3 năm, Trung Quốc đã nắm quyền kiểm soát bãi cạn này sau một cuộc giằng co căng thẳng giữa hai nước.
Một lần nữa, Bắc Kinh lại khiển trách Manila là vi phạm bãi cạn mà họ đặt tên là Đảo Hoàng Nham. Tại một cuộc họp báo thường lệ hôm thứ tư, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hồng Lỗi nói ngư dân Philippines đã “tác động đến an toàn và trật tự” tại Bãi cạn Scarborough.
Ông Hồng nói: “Chúng tôi kêu gọi phía Philippines giáo dục và kiểm soát tốt hơn ngư dân của họ và đình chỉ mọi hành động gây phương hại đến chủ quyền và các quyền lãnh thổ của Trung Quốc, và tôn trọng chủ quyền Trung Quốc một cách nghiêm túc hơn.”
Philippines đã nộp một đơn kiện vào năm 2013 lên Tòa án Trọng tài Thường trực, nêu nghi vấn về các yêu sách chủ quyền bừa bãi của Trung Quốc. Trung Quốc bác bỏ sự tài phán và không đáp lại phiên xử. Tuy nhiên, Trung Quốc đã công bố một văn bản lập trường nêu thắc mắc về quyền tài phán của Tòa đối với vụ việc này. Tòa hôm qua loan báo phiên toà đầu tiên của vụ này sẽ diễn ra vào tháng 7.
Trong vụ kiện còn chờ được phân xử và thái độ ngày càng rõ ràng quyết liệt của Trung Quốc về chủ quyền của họ trong vùng biển có tranh chấp, một số quan sát viên cho rằng có nhiều phần chắc Malaysia sẽ lánh xa hẳn các vụ tranh chấp, viện dẫn quan hệ kinh tế chặt chẽ giữa Trung Quốc với từng quốc gia thành viên của ASEAN.
