Ngay khi cháu gái chào đời, bà Olha Lukina, 65 tuổi, vội vã đến văn phòng đăng ký. Đây là một trong những cơ quan còn lại để cấp quyền công dân Ukraine cho trẻ sơ sinh ở thành phố miền nam Kherson, lúc đó đang nằm dưới sự chiếm đóng của Nga.
Bé Kateryna trở thành công dân mới nhất của Ukraine trong ngày hôm đó, hồi tháng Năm, được sinh ra trong một trong những thời kỳ đen tối nhất của đất nước.
Trong giai đoạn chiếm đóng sau đó, Nga yêu cầu tất cả trẻ sơ sinh tại đây phải mang quốc tịch Nga, bác sĩ trưởng Leonid Remyga tại Bệnh viện Thành phố Kherson, bệnh viện duy nhất còn hoạt động của thành phố, cho biết.
Nga đã chiếm đóng Kherson suốt 8 tháng hồi năm ngoái cho đến khi quân đội Ukraine chiếm lại vào tháng 11. Ban đầu, nhiều cư dân đã quay trở lại, nhưng Kherson giờ giống như một thị trấn ma do bị quân đội Nga từ bên kia sông Dnipro pháo kích.
Trong thời kỳ đầu chiếm đóng, các bậc cha mẹ Ukraine phải đối mặt với áp lực phải chấp nhận quốc tịch Nga cho những đứa con mới sinh của họ. Theo cha mẹ của Remyga và Kateryna – bà Natalia Lukina và ông Oleksii Markelov - điều này bao gồm việc từ chối phân phát tã và thức ăn trẻ em miễn phí cho họ nếu không tuân thủ.
Đó là một ví dụ về cách mà cư dân của các thị trấn và thành phố ở phía đông và phía nam Ukraine bị các lực lượng Nga chiếm đóng đã phải theo những thay đổi đột ngột và đôi khi nguy hiểm trong các quy tắc và yêu cầu của quân Nga chiếm đóng.
Bà Natalia Lukina, 42 tuổi, cho biết: “Khi chúng tôi yêu cầu tã, người Nga nói với chúng tôi: ‘Nếu bà đến mà không có giấy khai sinh của Nga, chúng tôi sẽ không cung cấp tã cho bà’”.
Ông Oleksii Markelov, chồng bà Lukina, cho biết hầu hết các bậc cha mẹ có con nhỏ, với thu nhập ít ỏi trong chiến tranh, đều chấp nhận tã miễn phí từ người Nga. “Không có một xu tiền.”
Reuters không thể xác nhận câu chuyện của họ một cách độc lập.
Cơ quan tình báo Nga, FSB, giúp thực thi các quy tắc tại các vùng lãnh thổ bị chiếm đóng ở Ukraine, đã không trả lời yêu cầu bình luận về việc này.
Bà Lukina từ chối thay đổi giấy khai sinh của con gái, được sinh ra hai tháng sau khi Nga chiếm Kherson.
Reuters đã xem giấy tờ bằng tiếng Ukraine của bé Kateryna, được đóng dấu bởi bộ tư pháp Ukraine. Bộ đã không trả lời yêu cầu bình luận về tình hình ở Kherson trong thời kỳ chiếm đóng của Nga.
“Chúng tôi đã nói với (người Nga) rằng đứa bé được sinh ra ở Ukraine và là người Ukraine, không phải người Nga”, bà Lukina nói trong một cuộc phỏng vấn trong ngôi nhà chật chội của bà, nơi bà và ông Markelov sống cùng ba đứa con và người mẹ già Olha, không có điện hay nước.
Ngôi nhà chỉ cách phía Dnipro do Nga kiểm soát 1,5 km, nơi quân đội bắn pháo vào Kherson hàng ngày.
‘Đe dọa’, ‘tuyên truyền’
Bác sĩ Remyga nói thời gian đầu ông vẫn áp dụng luật Ukraine cho đến khi các binh sĩ đình chỉ công việc của ông vào ngày 7/6 năm ngoái.
“Họ đã tiến hành một chiến dịch tuyên truyền rằng nước Nga ở đây mãi mãi”, ông Remyga nói với Reuters tại bệnh viện. Nhưng sau đó các nhân viên FSB đe dọa rằng nếu (các gia đình) không nhận giấy tờ Nga thì họ sẽ gặp rắc rối.”
Ông Remyga nói ông bị ốm vào tháng 6 và phải nằm viện một tháng dưới sự giám sát của binh lính. Ông trốn thoát được vào tháng sau.
Ông cho biết nhân viên FSB bắt ông vào ngày 20/9, còng ông và trùm một chiếc túi lên đầu trước khi đưa ông đến một trại giam không xác định, nơi ông bị thẩm vấn.
Ông cho biết FSB đã thả ông vào đầu tháng 10 và cấm ông quay lại làm việc tại bệnh viện.
Ông Remyga nói ông đã trở lại làm việc vào ngày 12/11 năm ngoái, một ngày sau khi Ukraine tái chiếm Kherson.
FSB không trả lời yêu cầu bình luận về câu chuyện của ông Remyga.
Tại các bệnh viện Ukraine, cha mẹ nhận được hồ sơ y tế cơ bản về việc sinh con nhưng phải đến văn phòng đăng ký để lấy giấy khai sinh của công dân Ukraine, để được trao quyền công dân.
Bà Olena Klimenko, người đứng đầu văn phòng đăng ký khu vực của Kherson, nói trong thời gian Nga chiếm đóng, nhiều phụ huynh đã trì hoãn việc đến các văn phòng đăng ký do Nga kiểm soát.
Bà Klimenko cho biết sau khi cuộc chiếm đóng kết thúc, nhiều bậc cha mẹ đã đăng ký cho con của họ quốc tịch Ukraine. Bà không có số liệu thống kê chính xác.
Bà Klimenko cho biết không rõ có bao nhiêu trẻ sơ sinh được cấp quốc tịch Nga vì phía quan chức Nga lưu hồ sơ và nhân viên đăng ký Ukraine không hợp tác với họ.
Trước chiến tranh, trung bình có 1.200 trẻ sơ sinh được sinh ra tại Bệnh viện Thành phố Kherson mỗi năm, nhưng con số này đã giảm xuống còn 489 ca sinh vào năm 2022, theo ông Remyga.
Ông cho biết sự sụt giảm phản ánh thực tế là nhiều bà mẹ đã sinh con ở các vùng do Ukraine kiểm soát trong nước hoặc ở nước ngoài.
Diễn đàn