Mùa đông lạnh giá từng giúp Moscow đánh bại Napoléon và Hitler. Tổng thống Vladimir Putin tin chắc rằng giá năng lượng tăng vọt và tình trạng thiếu hụt khí đốt có thể xảy ra trong mùa đông này sẽ thuyết phục châu Âu đưa Ukraine vào một thỏa thuận ngừng bắn - theo các điều kiện của Nga.
Theo hai nguồn tin Nga quen thuộc với suy nghĩ của điện Kremlin, đây là con đường duy nhất dẫn đến hòa bình mà Moscow nhìn thấy, vì Kyiv nói rằng họ sẽ không đàm phán cho đến khi Nga rút quân toàn bộ ra khỏi Ukraine.
“Chúng tôi có thời gian, chúng tôi có thể chờ đợi”, một nguồn tin thân cận với nhà chức trách Nga giấu tên cho biết vì họ không được phép nói chuyện với giới truyền thông.
“Sắp tới đây sẽ là một mùa đông khó khăn đối với người dân châu Âu. Chúng ta có thể thấy các cuộc biểu tình, bất ổn. Một số nhà lãnh đạo châu Âu có thể phải đắn đo về việc tiếp tục hỗ trợ Ukraine và cho rằng đã đến lúc phải đạt một thỏa thuận.”
Một nguồn tin thứ hai thân cận với điện Kremlin nói Moscow nghĩ rằng họ đã thấy sự thống nhất của châu Âu đang lung lay và hy vọng quá trình đó sẽ tăng tốc giữa những khó khăn của mùa đông.
“Sẽ thực sự khó khăn nếu cuộc chiến kéo dài sang mùa thu và đông. Vì vậy, có hy vọng họ (người Ukraine) sẽ đề nghị hòa bình”, nguồn tin cho biết.
Điện Kremlin chưa phản hồi yêu cầu bình luận nhưng lâu nay phủ nhận Nga sử dụng năng lượng như một vũ khí chính trị.
Ukraine và những ủng hộ viên phương Tây trung thành nhất quả quyết họ không có kế hoạch ‘cuốn chiếu’ và các quan chức Mỹ, nói với điều kiện giấu tên, rằng cho đến nay không thấy dấu hiệu cho thấy sự ủng hộ dành cho Ukraine dao động.
Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen, trong một dòng tweet gửi tới người dân Ukraine nhân ngày quốc khánh Ukraine, nói: “EU đã đồng hành cùng các bạn trong cuộc chiến này ngay từ đầu. Và chúng tôi sẽ đồng hành cho tới khi nào còn cần thiết.”
Được hỗ trợ bởi hàng tỷ đô la viện trợ quân sự, đào tạo, và chia sẻ thông tin tình báo của Mỹ và các nước phương Tây, theo sau là một loạt các cuộc tấn công nâng cao tinh thần vào các mục tiêu cao cấp của Nga, Kyiv cho rằng họ có cơ hội thay đổi thực tế trên thực địa.
Ông Mykhailo Podolyak, một cố vấn của Tổng thống Ukraine, nói với Reuters: “Để các cuộc đàm phán với Nga trở nên khả thi, cần phải thay đổi hiện trạng ở mặt trận có lợi cho Lực lượng Vũ trang Ukraine”.
“Điều cần thiết là quân đội Nga phải chịu những thất bại chiến thuật đáng kể.”
Các lực lượng Ukraine đã đập tan âm mưu của Nga muốn chiếm thủ đô Kyiv và thành phố lớn thứ nhì Kharkiv; thường xuyên phá hủy và làm gián đoạn các đường tiếp tế của Nga, đánh chìm tàu Moskva, biểu tượng của Hạm đội Biển Đen Nga, cũng như gây thiệt hại lớn cho một căn cứ không quân của Nga ở Crimea.
Kyiv cũng từ lâu đã nói về một cuộc phản công lớn để chiếm lại miền nam, mặc dù Nga đang bận rộn xây dựng lực lượng của riêng mình ở đó, và không rõ liệu điều đó có thành hiện thực hay không và khi nào.
Thử thách ý chí
Sự đối đầu về địa chính trị đã khiến giá năng lượng tăng lên mức cao kỷ lục. Liên hiệp châu Âu cấm than của Nga và chấp thuận lệnh cấm một phần nhập khẩu dầu thô của Nga để trừng phạt Moscow vì “chiến dịch quân sự đặc biệt” mà nước này phát động cách đây đúng 6 tháng vào ngày 24/2.
Nga đã giáng đòn, cắt giảm mạnh xuất khẩu khí đốt sang châu Âu.
Các chính phủ châu Âu đã tìm cách tăng khả năng chống chịu với áp lực năng lượng trong mùa đông này bằng cách tìm kiếm các nguồn cung cấp thay thế và thúc đẩy các biện pháp tiết kiệm năng lượng, nhưng rất ít chuyên gia năng lượng tin rằng họ sẽ có thể trang trải nhu cầu của mình.
Điện Kremlin đã đổ lỗi cho việc giảm lượng khí đốt do các vấn đề kỹ thuật, các lệnh trừng phạt của phương Tây và việc một số nước từ chối thanh toán bằng đồng rúp. Trong khi đó, doanh thu từ dầu và khí đốt đạt mức kỷ lục, tiếp tục tăng cường khả năng chiến tranh của Nga.
“Điện Kremlin tất nhiên đang tính đến khả năng chúng tôi sẽ bớt quan tâm vì cuộc bầu cử giữa kỳ ở Mỹ, vì Anh đang tìm kiếm một thủ tướng mới, vì Đức đang lo lắng về khí đốt, và vì sông Rhine đã cạn chỉ còn khoảng 6 inch,” tướng Mỹ hồi hưu Ben Hodges, cựu chỉ huy lực lượng Hoa Kỳ ở châu Âu, nói.
“Chiến tranh là một thử thách về hậu cần và đó là thử thách về ý chí. Thử thách sẽ là - chúng ta ở phương Tây có ý chí vượt trội so với Điện Kremlin không? Tôi nghĩ đây sẽ là một thách thức.”
Nguồn tin đầu tiên thân cận với chính quyền Nga cho biết Moscow trong bất kỳ thỏa thuận hòa bình tiềm năng nào trong tương lai đều muốn chiếm lãnh thổ, đảm bảo an toàn cho toàn bộ khu vực Donbas và Kyiv phải cam kết trung lập về quân sự.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy ngày 23/8 khẳng định Kyiv sẽ không đồng ý với bất kỳ đề nghị nào về việc đóng băng tiền tuyến hiện tại để “xoa dịu Moscow.”
Ông Podolyak, cố vấn của Tổng thống Ukraine, cho biết phương Tây đang cung cấp cho Kyiv đủ vũ khí để “không gục ngã” nhưng không đủ để chiến thắng, đồng thời cho biết thêm rằng cần phải có sự hỗ trợ lớn hơn nữa.
Các quốc gia phương Tây đã từ chối đưa bộ binh tham gia cuộc xung đột và hạn chế cung cấp một số khí tài quân sự vì họ muốn tránh một cuộc chiến tranh rộng lớn hơn với Nga, quốc gia có kho vũ khí hạt nhân lớn nhất thế giới.
Chiến tranh tiêu hao
Các quan chức Mỹ nói họ tin rằng ông Putin vẫn cam kết với mục tiêu ban đầu là chiếm Kyiv, nhưng không thể thực hiện được việc này. Bộ Quốc phòng Nga không trả lời ngay lập tức yêu cầu bình luận về điều đó.
Các quan chức Mỹ cho biết họ không thấy dấu hiệu nào chứng tỏ người Nga có ý định giảm leo thang và họ cho rằng chiến tranh sẽ kéo dài.
Ông Andrey Kortunov, người đứng đầu RIAC, một tổ chức tư vấn chính sách đối ngoại thân cận với Bộ Ngoại giao Nga, nói sẽ không bên nào chớp mắt trước.
Ông nói: “Cả hai bên đều tin rằng theo thời gian, vị thế của họ có thể trở nên vững chắc hơn.” “Thực tế, rất khó để tưởng tượng rằng chúng ta có thể sớm đạt được một thỏa thuận chính trị”.
Hai quân đội từ lâu đã đối đầu trong một cuộc chiến tiêu hao, cho đến nay vẫn chưa thể tạo ra một bước đột phá quyết định nào.
Đối mặt với những gì tình báo phương Tây cho là thiếu hụt nhân lực nghiêm trọng sau những tổn thất nặng nề, các lực lượng Nga chỉ đạt được những bước tiến khiêm tốn và khó chiến đấu ở miền đông Ukraine trong tháng trước.
Ông Konrad Muzyka, một nhà phân tích quân sự có trụ sở tại Ba Lan, nói các lực lượng Nga có thế chủ động ở một vài khu vực ở miền đông Ukraine nhưng khó có thể thấy một bên giành được ưu thế nếu không có sự tăng cường lớn về trang thiết bị và nhân lực.
“Ai làm được điều đó sẽ thắng cuộc chiến,” ông Muzyka nói.
Neil Melvin, một nhà phân tích của tổ chức nghiên cứu RUSI tại London, nói thực lực trên chiến trường Ukraine từ nay đến mùa đông có thể xác định hướng đi của cuộc chiến.
“Ukraine cần thuyết phục các nước ủng hộ phương Tây là họ có thể giành chiến thắng (trong trận chiến) và có đà tiến. Nếu họ có thể cho thấy, trong giai đoạn này, rằng họ có thể đẩy lùi người Nga và duy trì đà đó, đó sẽ là một chiến thắng.”
Nhưng cuộc chiến càng kéo dài thì nguy cơ chia rẽ của phương Tây đối với Ukraine càng lớn khi giá nhiên liệu, khí đốt, điện và lương thực tăng cao.
Ông Melvin nói: “Tất cả các chỉ số kinh tế đang chuyển sang tiêu cực. Sẽ khó hơn để động viên mọi người (chấp nhận khó khăn) khi họ đang run rẩy trong căn hộ của họ, nếu Ukraine không chứng tỏ đang chiến thắng”, ông nói thêm và cho rằng áp lực về một giải pháp chính trị có thể chia rẽ cả EU và liên minh quân sự NATO.
Rủi ro hạt nhân?
Ông Tony Brenton, cựu đại sứ Anh tại Nga, nói phương Tây “vào một thời điểm nào đó” có thể phải “đẩy người Ukraine vào một số thỏa hiệp khá khó chịu” trừ khi Kyiv đạt được một số bước đột phá.
Và ông cảnh báo rằng một nước Nga được trang bị vũ khí hạt nhân có thể leo thang xung đột nếu nước này phải đối mặt với thất bại nhục nhã.
Ông Brenton nói: “Nếu Nga lựa chọn giữa chiến đấu trong một cuộc chiến đang thua, thua thảm hại và Putin gục ngã, hoặc một cuộc biểu diễn hạt nhân nào đó, tôi sẽ cược rằng họ sẽ biểu dương hạt nhân”.
Nga đã nhiều lần bác bỏ quan điểm cho rằng họ cần sử dụng vũ khí hạt nhân chiến thuật. Tháng trước, ông Putin nói rằng Moscow hầu như chưa bắt đầu ở Ukraine và thách thức phương Tây đánh bại nước này trên chiến trường.
Ông Samir Puri, tác giả cuốn Con đường chiến tranh của Nga với Ukraine, nói Kyiv có nguy cơ bị buộc phải sống chung với sự phân chia trên thực tế, với tới 1/4 lãnh thổ thuộc quyền kiểm soát của Nga, trừ khi nước này có thể thay đổi động lực của cuộc chiến.
Ông Puri nói: “Tôi nghĩ rằng Nga có thể khai thác vấn đề này trong dài hạn và việc chia cắt đó thật đáng buồn là kết quả có thể xảy ra nhất trong trung hạn”.
Những người khác thì lạc quan hơn.
“Tôi tin rằng hệ thống hậu cần của Nga đã cạn kiệt và sẽ không sớm trở nên tốt hơn”, ông Hodges, tướng Mỹ hồi hưu, nói.
“Nếu phương Tây, dẫn đầu là Hoa Kỳ và Anh, tiếp tục cung cấp những gì chúng ta đã nói rằng chúng ta sẽ cung cấp ... Tôi lạc quan rằng trước cuối năm nay, Ukraine có thể đẩy người Nga trở về ranh giới của hôm 23 tháng 2.”
Diễn đàn