Người Việt thường dùng thành ngữ “phúc bảy đời” để diễn đạt về những may mắn hiếm có, vượt xa cả mong đợi lẫn khả năng tưởng tượng. Đại dịch do COVID-19 tạo ra là dịp để người Việt có thể thấy rằng, chỉ cần hệ thống chính trị, hệ thống công quyền Việt Nam hành xử như thiên hạ, “phúc” cho xứ sở và cho cả dân tộc có lẽ sẽ tăng đến… 70 đời!
Sở dĩ nên tăng “phúc” lên mười lần so với cảm nhận phổ quát về những may mắn hiếm có, ít ai dám mơ khi Việt Nam hành xử như thiên hạ, vì cơ hội hưởng an lành đã giảm rất sâu khi hệ thống chính trị, hệ thống công quyền Việt Nam tiếp tục được dẫn dắt bởi những người như ông Nguyễn Mạnh Hùng, Ủy viên BCH TƯ đảng, Phó Ban Tuyên giáo của BCH TƯ đảng, Bộ trưởng Thông tin - Truyền thông, nung nấu tham vọng: Việt Nam có thể làm được những thứ mà thế giới chưa từng làm (1)!
***
Tuần trước, mạng xã hội rồi hệ thống truyền thông chính thức cùng rưng rưng trước những tấm ảnh chụp Sùng Mí Sò, 12 tuổi, ngụ ở xã Sùng Là, huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang, cõng gạch thuê để nuôi thân và giúp ông bà nội nuôi hai đứa em. Cõng gạch trở thành dịch vụ, tạo ra sinh kế cho nhiều đứa trẻ, có đứa chỉ sáu, bảy tuổi ở huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang vì địa hình vùng này hiểm trở, đường đã hẹp độ dốc lại lớn, các phương tiện vận chuyển thông thường không thể đưa gạch đến nơi có nhu cầu xây dựng.
Chưa rõ tại sao dân chúng Đồng Văn (Hà Giang) gọi những viên gạch đúc, lõi đặc là gạch “cay”. Tuy nhiên thù lao cõng một viên gạch nặng tới 12 ký, vượt dốc cao, đèo sâu chỉ có 2.000 đồng/viên, dù mỗi chuyến, những đứa trẻ như Sò ráng cõng ba viên nhưng cõng suốt ngày cũng chỉ được chín viên, kiếm được 18.000 đồng thì rõ ràng là “cay”! Trò chuyện với tờ Tiền Phong, Mua Thị Chở - Sinh viên ĐH Khoa học Thái Nguyên, cùng quê với Sò – bảo rằng, cô cũng đã từng cõng gạch như thế sang cả Trung Quốc (2)…
***
Tháng trước, ông Nguyễn Xuân Phúc, Thủ tướng Việt Nam chính thức thừa nhận: Mấy tháng nay, nhiều người khổ lắm rồi, nhiều gia đình khó lắm rồi (3) – song đến giờ này, trợ cấp từ gói hỗ trợ trị giá 61.580 tỉ đồng (4) dành cho những cá nhân, doanh nghiệp đang chật vật xoay sở với đủ thứ khó khăn khi COVID-19 bùng phát (tùy trường hợp mà một cá nhân, một gia đình, những cơ sở kinh doanh nhỏ sẽ được hỗ trợ một lần 500.000 đồng hay từ 1 triệu đến 1,8 triệu đồng/tháng) vẫn chưa được phát.
Hôm thứ hai vừa rồi, tờ Tiền Phong cho rằng “Không thể đợi thêm” (5). Theo đó, từ người già đến trẻ con như Sùng Mí Sò vẫn chờ đợi trong mỏi mòn vì Bộ Lao động – Thương binh – Xã hội chưa soạn xong hướng dẫn thực hiện cứu giúp đối tượng “khổ lắm rồi, khó lắm rồi”. Thậm chí khi đã có hướng dẫn thực hiện chắc chắn cũng không thể trao tiền hỗ trợ ngay vì toàn bộ hệ thống công quyền sẽ còn phải thực hiện thêm nhiều bước, xác định, xác minh đối tượng nào đủ… tiêu chuẩn.
Vào lúc này, ngay cả những người đã từng nộp thuế thu nhập, bảo hiểm xã hội,… nếu bị thất nghiệp, cần trợ cấp cũng vẫn phải làm đủ thứ thủ tục và phải chờ đến 25 ngày mới nhận được một triệu đồng! Sau khi dân kêu như bọng, một số nơi đã “cải tiến”, giảm thời gian chờ đợi xuống còn mười ngày! Vì sao hệ thống công quyền Việt Nam không thể khai thác hệ thống dữ liệu hiện có để kiểm tra dữ kiện cá nhân của những người xin trợ cấp thất nghiệp rồi chuyển trợ cấp vào tài khoản cá nhân như… thiên hạ?
Chẳng riêng Việt Nam, hàng trăm quốc gia đã cũng như đang tiến hành đủ loại biện pháp nhằm tiếp sức cho những công dân đang gặp khó khăn vì kinh tế, xã hội tê liệt do buộc phải áp dụng những biện pháp nghiêm ngặt nhằm ngăn chặn COVID-19 lây lan rộng hơn. Sự khác biệt trong hỗ trợ công dân giữa những quốc gia ấy với Việt Nam chỉ nằm ở chỗ, họ quyết định rất nhanh và việc thực thi các giải pháp hỗ trợ diễn ra ngay lập tức, kể cả khi dân số gấp vài lần Việt Nam như Mỹ.
Vì sao hệ thống dữ liệu hiện có của nhiều quốc gia có thể phân tích dữ kiện cá nhân và chuyển tiền, phát đủ loại phiếu như phiếu trợ cấp thực phẩm đến tận nhà những công dân cần trợ giúp trong vòng năm, bảy ngày mà không buộc ai làm “đơn”, không khiến ai phải tất bật xác minh, phê duyệt từng trường hợp như Việt Nam? Câu trả lời nằm ở chỗ những quốc gia ấy không có… Bộ Chính trị nên việc ứng dụng công nghệ thông tin, viễn thông vào quản trị, điều hành không phải theo… nghị quyết về “cách mạng công nghệ 4.0” (6).
Những quốc gia ấy cũng không có thành viên nào trong nội các tìm đủ cách để đánh bóng hình ảnh đảng của mình, tên tuổi của mình, bằng những tuyên bố kiểu như: Việt Nam có thể làm được những thứ mà thế giới chưa từng làm – giống ông Nguyễn Mạnh Hùng và được từ hệ thống chính trị, hệ thống công quyền đến hệ thống truyền thông chính thức tận tình tán thưởng! Rõ ràng tham vọng Việt Nam có thể làm được những thứ mà thế giới chưa từng làm – khiến người Việt trở thành “phúc mỏng, phận bạc”!
***
Chẳng riêng người Việt, thiên hạ cũng sững sờ khi Reuters phát giác, hai doanh nghiệp khổng lồ của nhà nước chuyên cung cấp dịch vụ Internet và viễn thông tại Việt Nam là VNPT và Viettel đã tắt các máy chủ mà Facebook đặt ở Việt Nam trong suốt bảy tuần, từ giữa tháng 2 đến đầu tháng này (7). Trước thắc mắc của nhiều triệu khách hàng vì gặp khó khăn khi truy cập vào facebook, cả hai cùng nói dối khi cam kết sẽ phối hợp với các đối tác để kiểm tra nhằm khắc phục triệt để hiện tượng này.
Vì sao VNPT và Viettel dám làm như thế và dám dối trá một cách thản nhiên như vậy? Chắc chắn là vì Việt Nam có thể làm được những thứ mà thế giới chưa từng làm! Nếu không nuôi cuồng vọng làm được những thứ mà thế giới chưa từng làm – chắc chắn hệ thống chính trị, hệ thống công quyền Việt Nam không khăng khăng đòi Facebook phải kiểm duyệt nội dung chống mình trên mạng xã hội này! Tắt những máy chủ mà Facebook đặt tại Việt Nam không chỉ khiến việc truy cập vào Facebook gặp trở ngại…
Dương Ngọc Thái – Chuyên gia về công nghệ thông tin, viễn thông của Google – nhận định: Từ nay về sau, có còn công ty Internet quốc tế nào muốn mở văn phòng hay đầu tư lâu dài ở Việt Nam? Nếu họ không mở văn phòng, không đầu tư, xây dựng hạ tầng ở Việt Nam, ai sẽ chịu trách nhiệm về những thiệt hại này? Bao nhiêu người đang kiếm sống nhờ Facebook? Việc tắt máy chủ Facebook cũng đặt dấu chấm hết cho hy vọng thuyết phục các nhà cung cấp dịch vụ điện toán đám mây như Amazon đem công nghệ vào Việt Nam. Không ai ngu đến mức đầu tư vài trăm triệu USD để người khác muốn tắt là tắt. Thiếu hạ tầng điện toán đám mây hiện đại những nghị quyết về 4.0 sẽ nằm mãi trên giấy.
Theo Thái: Ở Việt Nam, Facebook không chỉ là nơi người ta gặp gỡ, trao đổi, kinh doanh, mua bán mà còn là nơi tìm kiếm tự do và bình đẳng. Ở đâu và thời nào thì người có tiền, có quyền và có quan hệ cũng muốn thay đổi luật chơi theo hướng có lợi cho họ nhưng một xã hội thông minh sẽ thiết lập các cơ chế để phát hiện, ngăn chặn và xử lý bọn chơi gian. Họ sẽ có tam quyền phân lập. Họ sẽ đặt chính phủ dưới sự kiểm soát của các đảng đối lập. Họ sẽ có những những tổ chức dân sự, những tờ báo độc lập để kiểm soát chính quyền và những kẻ muốn chơi xấu. Việt Nam thiếu những cơ chế như vậy và mọi chuyện chỉ thay đổi cho đến khi Internet và Facebook, YouTube xuất hiện.
Thái ngậm ngùi: Sau nhiều thập niên, người Việt có một sân chơi mà trí tuệ là tiêu chí hàng đầu. Ai có tài năng hay ý kiến mới, người đó có sân khấu và vài chục triệu khán giả. Nói không ngoa, đó là thay đổi tích cực nhất về tự do dân chủ, công bằng xã hội ở Việt Nam kể từ sau đổi mới. Tắt máy chủ Facebook là cách nhanh nhất triệt tiêu những thay đổi tích cực ấy… Khi Luật An ninh mạng còn là dự thảo, tôi đã dự đoán Facebook sẽ không bị chặn hẳn nhưng sẽ bị làm chậm nhưng thú thật từ lúc nghe tin này đến giờ tôi vẫn còn choáng váng, vì không ngờ cá mập ở biển Đông lại làm việc cho chính phủ Việt Nam. Trump có Space Force thì Việt Nam cũng ngạo nghễ, có kém gì với Shark Force.
Những hi vọng của Dương Ngọc Thái: Chính phủ sẽ giải thích tại sao người Việt phải hy sinh lợi ích kinh tế và tự do cá nhân để chính phủ kiểm duyệt các nội dung “chống chính phủ” trên Facebook... Sau khi đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ kiểm duyệt Facebook, chính phủ sẽ điều động đội quân cá mập ra cắn bớt tàu chiến và dàn khoan của nước lạ đang ra vô biển Đông như đi chợ (8) - dù chính đáng và được nhiều người đồng tình chắc chắn sẽ bị cuồng vọng Việt Nam có thể làm được những thứ mà thế giới chưa từng làm -biến thành ảo vọng. Bây giờ có lẽ bạn đã hiểu tại sao Việt Nam chỉ cần chịu làm những điều như thế giới đã làm lại giống như phúc… 70 đời!
Chú thích
(4) https://www.thesaigontimes.vn/302244/cac-goi-ho-tro-giam-soc-cho-doanh-nghiep-trong-dich-benh.html
(5) https://www.tienphong.vn/toi-nghi/khong-the-doi-them-1645008.tpo
(8) https://vnhacker.blogspot.com/2020/04/reuters-chinh-phu-viet-nam-lam-giam-toc.html
