Tuần này, Trung Quốc đã khởi động một vòng tiếp cận ngoại giao mới với Nhật Bản và Liên hiệp châu Âu khi Washington chuẩn bị cho lễ nhậm chức của Tổng thống đắc cử Donald Trump.
Một phái đoàn các nhà lập pháp Nhật Bản đã đến Bắc Kinh và một phái đoàn quân sự Trung Quốc đã đến Nhật Bản lần đầu tiên sau năm năm. Trong khi đó, tân chủ tịch của Hội đồng châu Âu đã có cuộc điện đàm đầu tiên với nhà lãnh đạo Trung Quốc, Tập Cận Bình.
Các nhà phân tích cho biết Trung Quốc đang cố gắng thử thách liên minh giữa Washington với các đồng minh thông qua các nỗ lực ngoại giao.
“Các quan chức cấp cao của Trung Quốc tin rằng chính quyền Trump sắp tới sẽ cứng rắn hơn với Trung Quốc, vì vậy Bắc Kinh cần cố gắng đưa các đồng minh của Hoa Kỳ ra khỏi quỹ đạo của Washington”, bà Chen Yuhua, giáo sư nghiên cứu về Trung Quốc tại Đại học Quốc tế Akita, nói với VOA trong một cuộc phỏng vấn.
Tuy nhiên, các chuyên gia khác cho rằng hiệu quả chiến lược của Bắc Kinh vẫn chưa rõ ràng.
Mặc dù Trung Quốc đang “cải thiện quan hệ với tất cả mọi người, nhưng họ không sẵn sàng thay đổi cơ bản hành vi bên ngoài của mình. Chúng tôi không biết [xu hướng này] sẽ kéo dài bao lâu”, ông Stephen Nagy, giáo sư chính trị và nghiên cứu quốc tế tại Đại học Cơ đốc giáo Quốc tế Tokyo cho biết.
Hải sản và binh lính
Vào ngày 13/1, các nhà lập pháp từ Đảng Dân chủ Tự do cầm quyền của Nhật Bản, hay LDP, và đối tác liên minh Komeito đã bắt đầu chuyến thăm Trung Quốc kéo dài ba ngày. Trong chuyến đi, các nhà lập pháp Nhật Bản đã gặp gỡ các nhà lãnh đạo cấp cao của Trung Quốc, bao gồm Thủ tướng Lý Cường và Ngoại trưởng Vương Nghị.
Phía Nhật Bản đã thúc giục Trung Quốc “sớm” dỡ bỏ lệnh cấm nhập khẩu hải sản Nhật Bản và đảm bảo an toàn cho công dân Nhật Bản đang sinh sống tại Trung Quốc.
Ông Hiroshi Moriyama, tổng thư ký của LDP, đã nói trong bài phát biểu quan trọng của mình vào ngày 14/1 rằng Trung Quốc và Nhật Bản “cần tăng cường sự hiểu biết lẫn nhau giữa người dân hai nước và tăng cường đối thoại ở nhiều cấp độ khác nhau để cải thiện quan hệ”.
Ông Moriyama cũng nhắc lại mối quan ngại của Tokyo về căng thẳng gia tăng ở Biển Hoa Đông và việc Bắc Kinh bắt giữ một số công dân Nhật Bản với cáo buộc gián điệp.
Trong cuộc gặp với phái đoàn Nhật Bản vào ngày 14/1, ông Vương cho biết Nhật Bản và Trung Quốc “đang đối mặt với những cơ hội quan trọng” để cải thiện và phát triển quan hệ song phương.
Vào ngày 15/1, ông Lý nói Bắc Kinh và Tokyo nên tập trung vào việc khám phá hợp tác kinh tế trong các lĩnh vực như kinh tế số và phát triển xanh, đồng thời tăng cường trao đổi người dân ở cấp dưới quốc gia.
Cùng thời điểm các nhà lập pháp đến thăm Bắc Kinh, một phái đoàn quân sự Trung Quốc đã bắt đầu chuyến thăm Nhật Bản kéo dài năm ngày. Trong chuyến đi, phái đoàn Trung Quốc dự kiến sẽ gặp gỡ các đối tác Nhật Bản và thăm một số đơn vị quân đội, theo một tuyên bố từ Bộ Quốc phòng Trung Quốc.
Phát ngôn viên của chính phủ Nhật Bản Yoshimasa Hayashi cho biết trong một cuộc họp báo vào ngày 14/1 rằng chuyến thăm của phái đoàn Trung Quốc đã giúp nối lại “giao lưu giữa các binh sĩ” và “góp phần vào hòa bình và ổn định của khu vực”.
Bộ Quốc phòng Trung Quốc nói chuyến thăm “dự kiến sẽ tăng cường sự hiểu biết và tin tưởng lẫn nhau trong khi thúc đẩy trao đổi quốc phòng giữa hai nước”.
Các cuộc trao đổi song phương mới nhất giữa Nhật Bản và Trung Quốc diễn ra sau chuyến đi của Ngoại trưởng Nhật Bản Takeshi Iwaya tới Bắc Kinh vào ngày 25 tháng 12, trong đó Tokyo và Bắc Kinh đã nhất trí tạo điều kiện thuận lợi cho chuyến đi của ông Vương Nghị tới Nhật Bản và tổ chức các cuộc đối thoại kinh tế và an ninh cấp cao.
Bất chấp những nỗ lực cải thiện quan hệ song phương của Nhật Bản và Trung Quốc, ông Nagy cho biết những nỗ lực này không thể duy trì được. “Trung Quốc cho rằng sự liên kết ngày càng tăng của Nhật Bản và các nước khác về các vấn đề như tranh chấp Biển Đông, an ninh kinh tế và chính sách phục hồi là chống lại lợi ích cốt lõi của mình”, ông nói với VOA qua điện thoại.
Vì vậy, “mặc dù họ có thể trao đổi với Nhật Bản, nhưng điều đó không làm mất đi mối quan tâm của họ về những vấn đề này”, ông Nagy cho biết.
Tạo ra sự chia rẽ
Ngoài việc hàn gắn quan hệ với Nhật Bản, Trung Quốc cũng đang cố gắng cải thiện quan hệ với Liên hiệp châu Âu trong bối cảnh căng thẳng thương mại gia tăng trong những tháng gần đây.
Trong cuộc điện đàm đầu tiên với Chủ tịch Hội đồng châu Âu Antonio Costa vào ngày 14/1, ông Tập Cận Bình nói “không có xung đột lợi ích cơ bản hoặc xung đột địa chính trị” giữa Trung Quốc và EU, “khiến họ trở thành đối tác có thể đóng góp vào thành công của nhau”.
“Trung Quốc vẫn tin tưởng vào EU và hy vọng EU cũng sẽ chứng tỏ là đối tác hợp tác đáng tin cậy của Trung Quốc”, ông nói thêm rằng cả hai bên nên “mở rộng sự cởi mở lẫn nhau, củng cố các cơ chế hợp tác hiện có và thúc đẩy các điểm tăng trưởng mới trong hợp tác của họ”.
Ông Costa cho biết ông đã có cuộc điện đàm “mang tính xây dựng” với Tập Cận Bình, trong đó ông nhấn mạnh cuộc chiến của Nga chống lại Ukraine đe dọa hòa bình toàn cầu và nhất trí với Tập Cận Bình rằng Trung Quốc và EU nên hợp tác để “giải quyết các thách thức toàn cầu”.
“EU và Trung Quốc là những đối tác thương mại quan trọng. Mối quan hệ của chúng ta cần phải cân bằng và dựa trên một sân chơi bình đẳng”, ông Costa viết trong một bài đăng trên nền tảng truyền thông xã hội X.
Cuộc gọi giữa ông Tập Cận Bình và ông Costa diễn ra trong bối cảnh căng thẳng thương mại gia tăng giữa Trung Quốc và EU. Tháng 10 năm ngoái, EU đã quyết định áp thuế lên tới 45,3% đối với xe điện nhập khẩu từ Trung Quốc. Động thái này đã thúc đẩy Bắc Kinh áp dụng “các biện pháp chống bán phá giá tạm thời” đối với rượu mạnh nhập khẩu từ EU.
Các chuyên gia cho biết việc Trung Quốc tiếp cận EU là một phần trong nỗ lực của Bắc Kinh nhằm làm suy yếu liên minh giữa Washington và Brussels trước khi ông Trump trở lại nắm quyền.
“Trung Quốc luôn lo lắng rằng Hoa Kỳ và EU sẽ hợp tác để đối phó với Trung Quốc, vì vậy sự thay đổi chế độ sắp tới ở Washington tạo cơ hội [cho Bắc Kinh] khai thác sự lo lắng mà các nước châu Âu có về chính quyền Trump thứ hai”, ông Matej Simalcik, giám đốc điều hành của Viện Nghiên cứu Châu Á Trung Âu, nói với VOA trong một cuộc phỏng vấn tại Đài Bắc.
Theo quan điểm của ông, mặc dù cách tiếp cận của Trung Quốc khó có thể làm dịu đi cách tiếp cận thương mại cứng rắn của EU đối với Bắc Kinh, nhưng nó có thể gây ra những thách thức đối với chương trình nghị sự chính sách đối ngoại của khối này bằng cách tận dụng ảnh hưởng của mình đối với một số quốc gia thành viên EU.
“Có rất nhiều lĩnh vực chính sách mà các quốc gia thành viên EU phải nhất trí về chúng và Trung Quốc có thể sử dụng mối quan hệ hữu nghị của mình với một số quốc gia thành viên để phủ quyết một số phần trong chương trình nghị sự chính sách đối ngoại của EU”, ông Simalcik cho biết.
Trong khi hiệu quả của hoạt động ngoại giao của Bắc Kinh đối với các đồng minh của Hoa Kỳ vẫn chưa rõ ràng, bà Chen ở Nhật Bản cho biết những nỗ lực này cho thấy cách tiếp cận chính sách đối ngoại của Trung Quốc đã trở nên “tinh vi hơn”.
“So với ‘ngoại giao chiến lang’ của họ trong chính quyền Trump đầu tiên, cách tiếp cận ngoại giao hiện tại của Trung Quốc đã trở nên tinh tế hơn”, ông nói với VOA.
Diễn đàn