Việc Trung Quốc ngày càng tập trung vào an ninh của chính mình và tăng cường cạnh tranh với Hoa Kỳ có nguy cơ biến việc tái can dự của nước này với thế giới sau nhiều năm kiềm chế COVID thành một kỷ nguyên mới của sự cô lập với phương Tây, các nhà phân tích nói.
Kể từ khi loại bỏ các biện pháp kiểm soát đại dịch đóng cửa biên giới từ năm 2020, Bắc Kinh trong những tháng gần đây đã bắt tay vào một loạt các bước đi kinh doanh và ngoại giao dường như trái ngược nhau khiến nhiều nhà quan sát đặt câu hỏi về động cơ của họ.
Những điều này bao gồm: thúc đẩy hòa bình ở Ukraine trong khi đàm phán với kẻ xâm lược Nga, trải thảm đỏ cho các nhà lãnh đạo phương Tây trong khi leo thang căng thẳng đối với Đài Loan dân chủ, và thu hút các CEO nước ngoài trong khi thực hiện các biện pháp được coi là bóp nghẹt môi trường kinh doanh.
Các nhà phân tích cho rằng những gì có thể xuất hiện dưới dạng thông điệp hỗn hợp là kết quả của việc Chủ tịch Tập Cận Bình tập trung trở lại vào an ninh quốc gia, được củng cố bởi mối quan hệ xuống đến mức thấp nhất với siêu cường đối thủ, Hoa Kỳ.
Ông Alfred Wu, phó hiệu trưởng Trường Chính sách công Lý Quang Diệu ở Singapore, nói: “Thực tế phũ phàng ở Trung Quốc... là an ninh giờ đây vượt trội hơn tất cả mọi thứ, từ kinh tế đến ngoại giao”.
Ông Wu cho biết sự tập trung quá mức vào an ninh đang làm tổn hại đến một số mối quan hệ ngoại giao của Trung Quốc và kế hoạch phục hồi nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, ngay cả khi nước này tìm cách kiểm soát quyền lực của mình đối với các vấn đề địa chính trị quan trọng, bao gồm cả cuộc khủng hoảng Ukraine.
“Với tất cả những gì Trung Quốc nói về việc muốn mở cửa với thế giới bên ngoài, họ đã dần dần đóng cửa.”
Ông Tập đã chỉ ra an ninh quốc gia, một khái niệm rộng bao gồm các vấn đề từ chính trị và kinh tế đến công nghệ và tranh chấp lãnh thổ, trong một bài phát biểu sau khi đảm bảo nhiệm kỳ lãnh đạo thứ ba phá vỡ tiền lệ vào tháng 10.
Bài phát biểu sau đó vào tháng 3 tại Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc đã chỉ rõ hơn: An ninh của Trung Quốc đang bị thách thức bởi những nỗ lực của Hoa Kỳ nhằm ngăn chặn sự trỗi dậy của nước này.
Trong khi an ninh quốc gia luôn là một trong những mối quan tâm hàng đầu của ông Tập kể từ khi nhậm chức vào năm 2012, hai nhiệm kỳ đầu tiên của ông tập trung nhiều hơn vào các vấn đề trong nước như những người bất đồng chính kiến, các nhà hoạt động nhân quyền và các nhóm sắc tộc Hồi giáo ở khu vực Tân Cương, tây bắc Trung Quốc.
Trong bài phát biểu vào tháng 10, ông đã thêm “an ninh bên ngoài” và “an ninh quốc tế”, theo các nhà phân tích, điều mà các nhà phân tích cho là báo hiệu một trọng tâm mới để chống lại các mối đe dọa từ nước ngoài, cụ thể là Washington.
Đáp yêu cầu bình luận, Bộ Ngoại giao Trung Quốc nói họ “không biết về tình hình đó.”
Các quan chức của Bộ đã nhiều lần khẳng định rằng Trung Quốc là một cường quốc có trách nhiệm ủng hộ chủ nghĩa đa phương và toàn cầu hóa, đồng thời cáo buộc các quốc gia khác thổi phồng “mối đe dọa từ Trung Quốc”.
Tuy nhiên, theo các nhà phân tích, nỗi ám ảnh về an ninh của Trung Quốc đã làm hỏng một số sáng kiến ngoại giao gần đây của nước này.
Ví dụ, những nỗ lực của Trung Quốc nhằm thúc đẩy một kế hoạch hòa bình cho Ukraine đã vấp phải sự hoài nghi do nước này từ chối lên án Moscow, một đồng minh thân cận và là nhà cung cấp dầu mỏ lớn nhất của họ.
Tháng trước, khi ông Tập thực hiện cuộc điện đàm đầu tiên với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy kể từ khi chiến tranh bắt đầu hơn một năm trước - một nỗ lực nhằm nhấn mạnh rằng Bắc Kinh không đứng về phía nào - một số nhà phân tích coi đó là “kiểm soát thiệt hại” sau khi đại sứ Trung Quốc tại Pháp đặt câu hỏi về chủ quyền của Ukraine.
Ông Charles Parton, một thành viên tại Hội đồng Địa chiến lược Anh nói lời kêu gọi hòa bình của Trung Quốc ở Ukraine có liên quan đến cuộc chiến của chính nước này với Mỹ.
“Bắc Kinh không quan tâm liệu việc kiến tạo hòa bình của họ có hiệu quả hay không... điều quan trọng là đây là cơ hội để khắc họa người Mỹ dưới ánh sáng xấu,” ông nói đề cập đến khẳng định của Trung Quốc là Mỹ và các đồng minh đã thổi bùng ngọn lửa chiến tranh bằng cách vũ trang Kyiv.
Ông Michael Butler, phó giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Clark ở Boston, nói Ukraine là phép thử đối với quyết tâm của Hoa Kỳ với những điều tương tự đối với Đài Loan, hòn đảo được cai trị một cách dân chủ mà Trung Quốc tuyên bố có chủ quyền.
“Mối quan tâm đặc biệt đối với ông Tập là đo lường khoảng thời gian mà Hoa Kỳ sẽ - hoặc sẽ không - bảo vệ chủ quyền của Ukraine trước sự xâm lược của Nga, trong khi công khai định vị Trung Quốc là tiếng nói tỉnh táo của lý trí và Hoa Kỳ là một kẻ xâm lược tầm thường,” ông nói.
Các nhà phân tích cho biết, nỗ lực của Trung Quốc nhằm thu hút các đồng minh của Mỹ ở châu Âu cũng là một phần trong chiến lược chống lại ảnh hưởng của Washington, nhưng có khi thành công có khi không.
Họ chỉ ra cuộc gặp vào tháng trước tại Trung Quốc giữa ông Tập và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron. Những gì có vẻ là một cuộc gặp gỡ thân thiện, mang tính xây dựng đã bị hủy hoại bởi Bắc Kinh bắt đầu các cuộc tập trận xung quanh Đài Loan vài giờ sau khi ông Macron rời đi.
Điều này, cùng với những bình luận của Macron được cho là yếu kém về vấn đề Đài Loan, đã làm dấy lên những lời chỉ trích ở châu Âu về chuyến đi là chiều chuộng Trung Quốc. Các quan chức EU sau đó đã có một đường lối cứng rắn hơn đối với Trung Quốc.
Trọng tâm an ninh của Trung Quốc cũng có nguy cơ cô lập đất nước về kinh tế.
Tại hai hội nghị thượng đỉnh kinh doanh cấp cao ở Trung Quốc vào tháng 3, các quan chức đã cố gắng nhấn mạnh rằng đất nước này mở cửa cho các doanh nghiệp sau COVID.
Nhưng trong những tuần gần đây, Trung Quốc cũng đã thông qua một bản cập nhật rộng rãi về luật chống gián điệp và thực hiện điều mà Hoa Kỳ nói là hành động “trừng phạt” đối với một số công ty nước ngoài ở Trung Quốc.
Ông Lester Ross, người đứng đầu ủy ban chính sách Trung Quốc của Phòng Thương mại Hoa Kỳ, nói với Reuters: “Các lực lượng an ninh ở Trung Quốc dường như đã được củng cố, cùng lúc Trung Quốc tìm cách thu hút thêm đầu tư nước ngoài”.
Các quan chức Bộ Ngoại giao Trung Quốc trước đây cho biết Bắc Kinh hoan nghênh các công ty nước ngoài miễn là họ tuân thủ luật pháp của mình.
Thay vì lạc quan về việc Trung Quốc mở cửa trở lại, tâm lý lạc quan của nước ngoài kéo dài hàng thập kỷ trên thị trường vốn của nước này đang bị phá vỡ, với sự cạnh tranh của Trung Quốc với Hoa Kỳ đang là mối lo ngại hàng đầu của các nhà đầu tư.
Ray Dalio, người sáng lập một trong những quỹ phòng hộ lớn nhất thế giới Bridgewater và là một người Trung Quốc nổi tiếng, nằm trong số những người quan tâm.
“(Trung Quốc và Mỹ) đang rất gần với việc vượt qua lằn ranh đỏ mà nếu vượt qua sẽ đẩy họ đến bờ vực của một cuộc chiến tranh nào đó gây thiệt hại cho hai quốc gia này và gây thiệt hại nghiêm trọng cho trật tự thế giới theo những cách nghiêm trọng và không thể thay đổi được.” Ông Dalio, người đã nghỉ hưu vào đầu năm nay, gần đây đã viết trên tài khoản LinkedIn cá nhân của mình như vậy.
Diễn đàn