Chính quyền Việt Nam vừa cho biết họ đồng ý với Tuyên bố của LHQ về Quyền của Người bản địa (UNDRIP), nhưng nói rằng khái niệm “quyền của người bản địa” không tồn tại ở quốc gia này. Đồng thời, Hà Nội bác bỏ cáo buộc “quốc hữu hóa đất nông nghiệp của người bản địa Khmer sau năm 1975”, cho rằng điều này “không có căn cứ và xuất phát từ sự thiếu hiểu biết về quyền sở hữu đất đai và cơ sở pháp lý của Việt Nam”.
Phản hồi văn bản yêu cầu giải trình của các chuyên gia nhân quyền LHQ gửi đi hồi tháng 10/2022, chính quyền Việt Nam nói: “Việt Nam nhất trí với Tuyên bố của Liên hợp quốc về Quyền của Người bản địa (UNDRIP) trên tinh thần quốc tế thúc đẩy và bảo vệ quyền con người nói chung”.
“UNDRIP không đưa ra định nghĩa cụ thể về người bản địa. Do đó, các quốc gia có thể hiểu và vận dụng khác nhau tùy theo điều kiện, hoàn cảnh cụ thể ở mỗi quốc gia; không thể có sự áp đặt trong việc áp dụng UNDRIP. Khái niệm “người bản địa” không phù hợp với đặc điểm, lịch sử hình thành và phát triển của các dân tộc Việt Nam. Nói cách khác, ở Việt Nam không có khái niệm dân tộc bản địa,” văn bản đề ngày 10/5/2023 của chính quyền Việt Nam viết.
Trong văn thư này, chính quyền Việt Nam bác bỏ cáo buộc “quốc hữu hóa đất nông nghiệp của người Khmer bản địa sau năm 1975” và “các dân tộc bản địa ở Việt Nam”.
“Ở Việt Nam không có khái niệm “sở hữu riêng của từng dân tộc”, bởi ở Việt Nam cũng không có định nghĩa về dân tộc bản địa, mà chỉ có khái niệm dân tộc thiểu số được dùng để chỉ các dân tộc khác ngoài dân tộc Kinh. Do Việt Nam không áp dụng hình thức liên bang hay lãnh thổ riêng của các dân tộc nên đất đai thuộc sở hữu toàn dân và do Nhà nước thống nhất quản lý (theo Hiến pháp 2013 của Việt Nam đã được Quốc hội thông qua); đất của người Khmer cũng như đất của các dân tộc khác luôn thuộc quyền sở hữu của các dân tộc anh em nói riêng và dân tộc Việt Nam nói chung. Do đó, cáo buộc “quốc hữu hóa đất nông nghiệp của người Khmer bản địa sau năm 1975” là vô căn cứ và xuất phát từ sự thiếu hiểu biết về quyền sở hữu đất đai và cơ sở pháp lý của Việt Nam”.
Ngoài ra, chính quyền Việt Nam còn bác bỏ các cáo buộc liên quan đến việc “hạn chế” quyền tự do ngôn luận của người Khmer, quyền được giáo dục bằng ngôn ngữ bản địa, quyền tự do tôn giáo, tín ngưỡng.
Hà Nội cũng bác bỏ các cáo buộc sách nhiễu các nhà hoạt động Dương Khai, Danh Sêt, Tăng Thủy, nói rằng những người này “có nhiều hoạt động phức tạp về an ninh trật tự tại địa phương”. Ngoài ra, chính quyền cũng cáo buộc những người này “có nhiều mối quan hệ với các tổ chức cực đoan chống phá Việt Nam, thường xuyên kích động hận thù dân tộc, đòi ly khai, tự trị, chia cắt lãnh thổ Việt Nam”.
Phía Việt Nam cũng bác bỏ những cáo buộc mà họ nói là “sai trái” liên quan đến việc bắt giữ và xét xử ông Thạch Rine, cho rằng ông Thạch Rine “đã lợi dụng các quyền tự do dân chủ” khi đưa lên trang Facebook cá nhân của mình hình ảnh có nội dung “bôi nhọ, xúc phạm” ông Hồ Chí Minh.
Nhận định về phản hồi của chính quyền Việt Nam, ông Danh Minh Quang, một người vận động cho quyền của người bản địa Khmer ở Sóc Trăng, nói với VOA hôm 18/5:
“Chúng tôi đã sống ở đây 600-700 năm rồi từ thời cha sanh mẹ đẻ, không phải là người bản địa thì từ đâu mà ra?
“Trong khi đàn áp tôn giáo đối với chúng tôi là biết bao nhiêu rồi!...Việt Nam nói dối đối với cả LHQ! Mà nói dối đối với người dân ở đây là đâu có được!”.
“Từ năm 2019 đến bây giờ, tôi bị mời đi, hặm dọa, đánh đập, đòi giết tôi nữa…”
Ông Thạch Muol, một nhà hoạt động Khmer Krom ở tỉnh Sóc Trăng, chia sẻ với VOA:
“Việt Nam bây giờ cho rằng người Khmer Krom chúng tôi là người dân tộc thiểu số, không thừa nhận là người bản địa, họ luôn tìm cách bác bỏ điều mà bên LHQ nói”.
“Họ luôn đàn áp và tìm cách cho người Khmer Krom chúng tôi không có được nhân quyền. Nói chung là họ đàn áp, không cho người Khmer Krom tập tụ…không được tự do hay bàn chuyện chúng tôi là người bản địa, không cho tổ chức ngày 8/3, ngày nhân quyền…Nói chung là không cho người Khmer Krom phát huy truyền thống, văn hóa của người Khmer Krom. Luật pháp của Đảng Cộng sản luôn áp bức người Khmer Krom”.
Như VOA đã loan tin, hôm 18/10/2022, các báo cáo viên Liên Hợp Quốc gửi giác thư cho chính quyền Việt Nam yêu cầu giải trình về cáo buộc vi phạm nhân quyền đối với người Khmer Krom bản địa ở đồng bằng sông Cửu Long. Giác thư đề cập đến “mối quan ngại nghiêm trọng” về tình trạng đàn áp đang diễn ra đối với các nhà hoạt động và người bảo vệ nhân quyền ở Việt Nam, bao gồm cả việc sử dụng biện pháp giam giữ tùy tiện và xét xử thiếu công bằng.
Giác thư đề cập đến các cáo buộc vi phạm nhân quyền đối với một nhóm người thuộc cộng đồng Khmer Krom, bao gồm cả quyền tự quyết của họ với tư cách là người bản địa, và đưa ra một số trường hợp điển hình về một loạt các hành vi vi phạm các quyền dân sự, chính trị, kinh tế, xã hội và văn hóa của người Khmer Krom.
Bức thư đề cập đến các cáo buộc “vi phạm quyền tự do ngôn luận, lập hội, y tế, thực phẩm, nước sinh hoạt, nhà ở, môi trường an toàn, sạch sẽ, lành mạnh và bền vững, tự do tôn giáo hoặc tín ngưỡng, cũng như các quyền về ngôn ngữ và văn hóa của họ”.
Liên quan đến quyền tự quyết, các báo viên LHQ nhận định rằng dù Việt Nam bỏ phiếu thông qua Tuyên ngôn của LHQ về quyền của các dân tộc bản địa (UNDRIP) vào ngày 13/9/2007, nhưng cho đến nay chính quyền nước này chưa xây dựng bất kỳ văn bản pháp luật về quyền của người bản địa.
Giác thư của LHQ chỉ ra rằng chính quyền Việt Nam không sử dụng thuật ngữ “Người bản địa” để chỉ bất kỳ nhóm nào trong số 54 nhóm dân tộc được công nhận trong nước, bao gồm cả người Khmer Krom, nhóm tự nhận mình là người bản địa.
Sau khi LHQ công bố giác thư, tổ chức Các Quốc gia và Dân tộc Không có đại diện (UNPO) – một tổ chức của các thành viên quốc tế được thành lập để tạo thuận lợi cho tiếng nói của các quốc gia và các dân tộc trên toàn thế giới hiện không có đại diện và bị đặt bên lề xã hội – lên tiếng bày tỏ sự ủng hộ việc các báo cáo viên LHQ gửi thư yêu cầu Hà Nội giải trình.
“UNPO ủng hộ công việc của các Báo cáo viên Đặc biệt của LHQ về vấn đề này và kêu gọi tăng cường giám sát việc trả thù các nhà hoạt động đòi quyền tự quyết ở Đông Nam Á và trên toàn thế giới”, thông cáo của UNPO viết. “Chúng tôi kêu gọi nhà chức trách Việt Nam giải quyết các quan ngại nêu trong giác thư và thực hiện mọi biện pháp cần thiết để đảm bảo việc bảo vệ nhân quyền tại Việt Nam”.
Diễn đàn