Chỉ số Dân chủ toàn cầu 2021 mới được Economist Intelligence Unit (EIU) công bố tiếp tục xếp Việt Nam vào nhóm các quốc gia “độc tài” trong bối cảnh nền dân chủ trên toàn thế giới bị đảo ngược và chế độ độc tài được củng cố hơn trong năm qua.
Việt Nam xếp hạng 131/167 quốc gia và lãnh thổ trên bảng chỉ số của EIU, một nhóm nghiên cứu và phân tích của Tập đoàn Economist, với thứ hạng tăng dần cho các nước có ít dân chủ nhất. Cùng với Trung Quốc, Triều Tiên, Myanmar, Lào, Campuchia, và Afghanistan, Việt Nam nằm trong nhóm 7 quốc gia “độc tài” của khu vực châu Á và châu Úc.
Việt Nam chỉ ghi được 2,95 trên thang điểm 10, trong khi Chỉ số Dân chủ trung bình trong khu vực là 5,46 và trên toàn cầu là 5,28. Na Uy là nước có chỉ số dân chủ cao nhất với 9,75 điểm. Đánh giá của EIU, được công bố hôm 10/2, dựa trên 5 tiêu chí gồm quy trình bầu cử và đa nguyên, hoạt động của chính phủ, sự tham gia chính trị, văn hoá chính trị và quyền tự do dân sự.
Việt Nam, nơi có Đảng Cộng sản cầm quyền, không ghi được điểm nào về quy trình bầu cử và đa nguyên. Các chỉ số về hoạt động của chính phủ, sự tham gia chính trị, và quyền tự do dân sự cũng đều ở mức rất thấp. Văn hoá chính trị là hạng mục mà Việt Nam có thang điểm cao nhất khi ghi được 5 điểm.
Kể từ khi EIU đưa ra Chỉ số Dân chủ vào năm 2006, Việt Nam luôn nằm trong nhóm các quốc gia có ít dân chủ nhất thế giới và được coi là một chế độ độc tài.
Theo EIU, quá trình dân chủ hoá suy giảm mạnh vào năm 2021, với tỷ lệ người dân sống trong các nền dân chủ giảm xuống dưới 50% và các chế độ độc tài, trong đó có Trung Quốc và Việt Nam, ngày càng được củng cố. Báo cáo mới nhất của EIU cho thấy nền dân chủ đã trải qua sự suy giảm hàng năm lớn nhất kể từ 2010, khi cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu dẫn đến những thất bại lớn.
Báo cáo còn cho biết rằng việc đàn áp của Trung Quốc đối với Hong Hong và Tân Cương cũng như sự sụp đổ của chính quyền dân sự ở Myanmar cùng với sự tiếp quản của Taliban ở Afghanistan, là những yếu tố góp phần làm củng cố các chính thể độc tài ở châu Á. Ngoài ra, cũng theo EIU, các chính phủ đã tận dụng đại dịch COVID-19 để hạn chế quyền tự do đi lại, lập hội và ngôn luận cũng như sử dụng nó như là một cái cớ để kiềm chế các tiếng nói bất đồng cũng như kìm hãm phe đối lập.
Việt Nam đã bị tổ chức theo dõi nhân quyền quốc tế Human Rights Watch xếp vào trong số 83 chính phủ trên thế giới dùng đại dịch COVID để biện minh cho hành động vi phạm quyền tự do ngôn luận và hội họp ôn hoà của người dân.
Việt Nam chưa lên tiếng trước báo cáo của EIU nhưng Thủ tướng Việt Nam lúc đó Nguyễn Xuân Phúc tại một cuộc họp báo chung với Thủ tướng Áo Sebastian Kurz hồi tháng 10/2018 tại Vienna nói rằng “Việt Nam là một quốc gia dân chủ, chúng tôi lên án mọi chế độ độc tài.”
Thống kê của EIU cho biết có 59 quốc gia độc tài trên toàn thế giới trong năm 2021, tăng 2 so với năm trước đó. Hai quốc gia độc tài mới được ghi nhận thuộc Đông Âu, và khu vực Mỹ Latin và Caribe.
Trong thống kê của EIU trên 165 quốc gia độc lập và 2 vùng lãnh thổ, 5 nền dân chủ đứng đầu thế giới gồm Na Uy, New Zealand, Phần Lan, Thuỵ Điển và Iceland, theo thứ tự từ cao xuống. Mỹ không nằm trong nhóm các nước có “nền dân chủ hoàn toàn” mà được xếp vào nhóm các nước có “nền dân chủ thiếu sót.” Trong khi đó, nhóm 5 quốc gia đứng cuối bảng với chỉ số dân chủ thấp nhất, cũng đồng nghĩa với việc là các chính thể độc tài, gồm Afghanistan, Myanmar, Triều Tiên, Cộng hoà Dân chủ Congo và Cộng hoà Trung Phi, tính từ dưới lên. Trong số này có 3 nước thuộc khu vực châu Á.
Trong tổng số 28 quốc gia ở khu vực châu Á và châu Úc, có 5 nước hoàn toàn dân chủ, gồm Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan, Úc và New Zealand. Khu vực này có mười nước có nền dân chủ còn thiếu sót – trong đó có Malaysia, Philippines, Ấn Độ, Indonesia, Singapore và Thái Lan – và 6 chính thể đang trong giai đoạn chuyển đổi, gồm Bangladesh, Bhutan, Fiji, Hong Kong, Nepal và Pakistan.
Các quốc gia phát triển ở Tây Âu tiếp tục chiếm đa số các nền dân chủ hoàn toàn khi có tới 12 trong tổng số 21 nước thuộc nhóm này trong năm 2021.
