Ông Shigeru Ishiba, người được chọn làm thủ tướng tiếp theo của Nhật Bản, có thể gây đau đầu về mặt ngoại giao cho Hoa Kỳ với các đề xuất cải tổ liên minh chặt chẽ nhất của Tokyo bằng cách đưa Washington vào một “NATO châu Á” và đồn trú quân đội Nhật Bản trên đất Hoa Kỳ.
Ông Ishiba, lãnh đạo được bầu của Đảng Dân chủ Tự do cầm quyền vào ngày 27/9, đã phác thảo kế hoạch của mình trong một bài báo gửi cho Viện Nghiên cứu Hudson vào tuần trước. Ông lập luận rằng những thay đổi này sẽ ngăn cản Trung Quốc sử dụng vũ lực quân sự ở châu Á.
“Việc không có hệ thống phòng thủ tập thể như NATO ở châu Á có nghĩa là chiến tranh có khả năng bùng nổ vì không có nghĩa vụ phòng thủ chung”, ông viết. Ông Ishiba, giống như nhiều chính trị gia Nhật Bản khác, đã lên tiếng lo ngại về sự gia tăng hoạt động quân sự của Trung Quốc xung quanh các đảo của Nhật Bản.
Tuy nhiên, ý tưởng về “NATO châu Á” đã bị Washington bác bỏ, với ông Daniel Kritenbrink, phụ tá ngoại trưởng phụ trách Đông Á và Thái Bình Dương, cho rằng ý tưởng này là vội vàng.
“Ông ấy rất có kỹ năng về các vấn đề quân sự nhưng về mặt ngoại giao an ninh quốc gia, ông ấy thực sự chưa thể hiện được nhiều”, ông Joseph Kraft, một nhà phân tích chính trị tài chính tại Rorschach Advisory ở Tokyo nói.
Tuy nhiên, ông Ishiba đã nhấn mạnh lại ý tưởng của mình vào ngày 27/9, phát biểu tại một cuộc họp báo rằng “sự suy yếu tương đối của sức mạnh Hoa Kỳ” khiến một tổ chức hiệp ước châu Á trở nên cần thiết.
Kể từ khi bại trận trong Thế chiến Thứ hai, Nhật Bản đã nằm trong vòng tay của Washington, nơi cung cấp sự bảo vệ bằng kho vũ khí hạt nhân và có một tàu sân bay, máy bay chiến đấu và khoảng 50.000 quân tại Nhật Bản.
Những thay đổi có khả năng gây xáo trộn của ông Ishiba có thể diễn ra khi Hoa Kỳ thúc đẩy quan hệ chặt chẽ hơn, Tokyo tìm kiếm sự hợp tác quốc phòng với Hàn Quốc và Úc, và xây dựng quan hệ an ninh với các quốc gia châu Âu, bao gồm Anh và Pháp, để chống lại ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc.
NATO của ông Ishiba sẽ kết hợp một tập hợp các hiệp ước ngoại giao và an ninh hiện có, bao gồm nhóm Quad - Nhật Bản, Hoa Kỳ, Úc và Ấn Độ - thỏa thuận AUKUS của Canberra, Washington và London, và sự hợp tác an ninh sâu sắc hơn của Nhật Bản với nước láng giềng Hàn Quốc.
Ông Ishiba cho biết liên minh an ninh mới thậm chí có thể chia sẻ quyền kiểm soát vũ khí hạt nhân của Washington như một biện pháp răn đe đối với các nước láng giềng có vũ khí hạt nhân của Nhật Bản.
Trong chiến dịch vận động trước cuộc bỏ phiếu vào ngày 27/9, ông Ishiba nói ông muốn cân bằng lại liên minh của Nhật Bản với Hoa Kỳ, bao gồm cả việc giám sát chặt chẽ hơn các căn cứ quân sự của Hoa Kỳ tại Nhật Bản - một vấn đề gây căng thẳng thường xuyên với người dân địa phương.
Trong bài viết gửi Viện Hudson, ông Ishiba cũng cho biết liên minh quân sự của Nhật Bản với Hoa Kỳ có thể được sửa đổi để cho phép Tokyo đồn trú quân đội ở Guam, một lãnh thổ của Hoa Kỳ, lần đầu tiên kể từ năm 1944.
“Tôi mạo hiểm đoán rằng điều đó sẽ không xảy ra”, ông Rintaro Nishimura, cộng sự tại The Asia Group Japan, nói. “Có vẻ như ông ấy đang cố gắng thay đổi cơ bản mối quan hệ, nhưng không hoàn toàn theo cách tiêu cực”.
Diễn đàn