Trong tuần đầu tiên nhậm chức, Tổng thống Donald Trump đã ký 10 sắc lệnh về di trú và ban hành một loạt sắc lệnh để thực hiện lời hứa về trục xuất hàng loạt và an ninh biên giới.
Một số hành động được cảm nhận ngay lập tức. Những hành động khác phải đối mặt với những thách thức pháp lý. Một số có thể mất nhiều năm để thực hiện, nếu có, nhưng đã gây ra nỗi sợ hãi trong cộng đồng di dân.
Bắt giữ di dân
Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan Hoa Kỳ ICE cho biết họ đã thực hiện trung bình 710 vụ bắt giữ di dân mỗi ngày từ ngày 23/1 đến ngày 27/1, tăng so với mức trung bình hàng ngày là 311 vụ trong khoảng thời gian 12 tháng tính cho đến tháng 9 dưới thời Tổng thống Joe Biden. Nếu tỷ lệ đó được duy trì, nó sẽ vượt qua kỷ lục cao trước đó của ICE được thiết lập trong chính quyền Obama, khi số vụ bắt giữ trung bình hàng ngày là 636 vào năm 2013.
Số lượng tăng đột biến bắt đầu từ 26/1 và bao gồm các hoạt động được công khai rộng rãi, bao gồm ở Atlanta, Dallas và nổi bật nhất là Chicago.
Chính quyền Trump đã nhấn mạnh sự tham gia của các cơ quan khác vào các hoạt động của ICE, một sự thay đổi so với thời Biden. Những cơ quan này bao gồm FBI, Cục Quản lý Thực thi Ma túy, Cục Rượu, Thuốc lá, Súng và Chất nổ — tất cả đều thuộc Bộ Tư pháp — và Cục Hải quan và Bảo vệ Biên giới của Bộ An ninh Nội địa, bao gồm cả Tuần tra Biên giới.
Ông Emile Bove, quyền Thứ trưởng Bộ Tư pháp, đã giám sát các vụ bắt giữ ở Chicago vào ngày 26/1, một dấu hiệu cho thấy sự tham gia ngày càng tăng của Bộ Tư pháp.
Ông Trump đã mở rộng các ưu tiên bắt giữ đối với bất kỳ ai nhập cảnh bất hợp pháp vào Mỹ, không chỉ những người bị kết án hình sự, đe dọa an toàn công cộng hoặc an ninh quốc gia và những di dân bị chặn lại ở biên giới. Tuy nhiên, một số người cho biết mọi việc vẫn diễn ra bình thường đối với ICE — ít nhất là cho đến nay.
“Không có gì đặc biệt về điều này”, ông Andrew Arthur, cựu thẩm phán di trú và là thành viên của Trung tâm Nghiên cứu Di trú, một nhóm nghiên cứu và vận động ủng hộ việc hạn chế di dân, nói.
Ông dự đoán sẽ có nhiều biện pháp thực thi hơn trong vài tuần tới và tin rằng Quốc hội sẽ phê duyệt kinh phí cho tối đa 80.000 giường, gấp đôi mức hiện tại. ICE cần không gian để giam giữ mọi người trong khi bất kỳ thủ tục pháp lý nào diễn ra và trong khi họ sắp xếp việc trục xuất.
Trục xuất
ICE chưa cho biết họ đã trục xuất bao nhiêu người kể từ khi ông Trump nhậm chức, nhưng chính quyền đã nhấn mạnh đến các chuyến bay trục xuất, bao gồm cả việc sử dụng máy bay quân sự.
Dưới thời ông Biden, ICE đã trục xuất hơn 270.000 người trong khoảng thời gian 12 tháng kết thúc vào tháng 9. Đó là số liệu thống kê hàng năm cao nhất trong một thập niên, nhờ vào sự gia tăng các chuyến bay trục xuất. Chính quyền Biden đã không sử dụng máy bay quân sự.
Trong một sự kiện có thể báo hiệu một cuộc ngoại giao cứng rắn hơn với các chính phủ phản đối hoặc từ chối tiếp nhận lại công dân của họ, ông Trump đã tuyên bố vào ngày 26/1 rằng ông sẽ tăng thuế quan 25% đối với Colombia sau khi Tổng thống Gustavo Petro từ chối cho hai máy bay quân sự hạ cánh với những người bị trục xuất. Ông Trump đã tạm dừng các biện pháp áp thuế quan sau khi ông Petro lùi bước.
Một máy bay vận tải quân sự C-27 đã hạ cánh hôm 27/1 tại Guatemala, chở theo 80 người bị trục xuất bị xiềng xích và còng tay.
Chính quyền ông Trump đã tạo điều kiện thuận lợi hơn cho ICE trục xuất mọi người mà không cần phải ra hầu tòa di trú bằng cách mở rộng quyền “trục xuất nhanh” trên toàn quốc cho bất kỳ ai ở trong nước lên đến hai năm. Liên đoàn Tự do Dân sự Hoa Kỳ đang thách thức việc trục xuất nhanh chóng tại tòa án.
Một số bước có thể có tác động lớn
Chính quyền đã chấm dứt chính sách tránh bắt giữ tại “những địa điểm nhạy cảm”, bao gồm trường học, bệnh viện và nơi thờ phượng. Chính quyền cho biết có thể trục xuất những người nhập cảnh hợp pháp vào nước này theo diện đặc xá, một thẩm quyền của tổng thống mà ông Biden sử dụng nhiều hơn bất kỳ tổng thống nào.
Chính quyền Trump cũng đe dọa sẽ trừng phạt các khu vực pháp lý “bảo vệ an trú” hạn chế sự hợp tác với các cơ quan di trú liên bang.
Ông Trump đã chấm dứt việc sử dụng ứng dụng cho phép di dân nhập cảnh vào Mỹ theo giấy phép hai năm với điều kiện đủ điều kiện để làm việc, hủy hàng chục nghìn cuộc hẹn phỏng vấn cho đến đầu tháng 2 đối với những người bị mắc kẹt ở Mexico. Gần 1 triệu người đã nhập cảnh vào Hoa Kỳ tại các cửa khẩu đường bộ với Mexico bằng cách sử dụng ứng dụng CBP One.
Ông Trump cũng chấm dứt chính sách cho phép hơn 500.000 người từ Cuba, Haiti, Nicaragua và Venezuela bay đến Mỹ theo giấy phép hai năm nếu họ có người bảo trợ tài chính.
Các hành động khác sẽ có thời gian để thực hiện. Ông Trump đã đảm bảo được sự chấp thuận của Mexico để khôi phục chính sách đặc trưng của nhiệm kỳ đầu tiên của ông, “Ở lại Mexico”, yêu cầu những người xin tị nạn phải chờ ở Mexico để được xét xử tại tòa án di trú Hoa Kỳ.
Ngũ Giác Đài đã bắt đầu triển khai 1.500 quân nhân đang tại ngũ đến biên giới vào tuần trước nhưng không rõ liệu họ có từ bỏ các vai trò hỗ trợ mà họ đã đảm nhiệm dưới thời các tổng thống kể từ George W. Bush hay không, bao gồm giám sát trên bộ và trên không, xây dựng rào chắn và sửa chữa xe cộ.
Một đạo luật năm 1878 cấm quân đội tham gia thực thi pháp luật dân sự, nhưng ông Trump và các phụ tá của ông đã ám chỉ rằng ông có thể viện dẫn các quyền hạn thời chiến. Ông Trump cho biết trong lệnh của mình rằng Bộ Quốc phòng có thể hỗ trợ giam giữ và vận chuyển.
Còn gì nữa?
Ông Trump đã ngừng tái định cư những người tị nạn đã được phỏng vấn ở nước ngoài trước khi vào Hoa Kỳ cho đến khi xem xét lại, một chương trình mà ông đã phần lớn phá bỏ trong nhiệm kỳ đầu tiên và được khôi phục lại dưới thời Biden. Các nhóm cung cấp nhà ở tạm thời, đào tạo nghề và các hỗ trợ khác cho biết Bộ Ngoại giao đã yêu cầu họ ngừng làm việc ngay lập tức vào ngày 24/1.
Bộ Tư pháp cũng đã yêu cầu các nhóm hỗ trợ pháp lý ngừng làm việc đối với các chương trình liên bang giúp di dân tại tòa án di trú và các trung tâm giam giữ tuân thủ các luật phức tạp.
Ông Trump cho biết ông sẽ chấm dứt quyền công dân tự động đối với trẻ em sinh ra trên đất Hoa Kỳ mà cha mẹ không phải là công dân hay thường trú nhân hợp pháp. Một thẩm phán liên bang ở Seattle đã hoãn lại lệnh này.