Động thái hướng tới sự xích lại gần nhau trong tuần này giữa hai nhà lãnh đạo Trung Quốc và Ấn Độ khiến người ta đặt câu hỏi về cam kết của New Delhi đối với Quad, liên minh lỏng lẻo gồm bốn quốc gia được coi là nỗ lực do Hoa Kỳ lãnh đạo nhằm chống lại ảnh hưởng của Trung Quốc ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương.
Sự tham gia của Ấn Độ vào nhóm này, bao gồm cả Nhật Bản và Úc và được gọi chính thức là Đối thoại An ninh Bốn bên, ít nhất một phần là do tranh chấp biên giới vốn đã chứng kiến các cuộc đụng độ liên tục giữa quân đội Trung Quốc và Ấn Độ dọc theo biên giới Himalaya.
Thủ tướng Narendra Modi của Ấn Độ và Chủ tịch Tập Cận Bình của Trung Quốc đã nhất trí vào ngày 23/10 bên lề hội nghị thượng đỉnh BRICS tại Nga để giảm bớt bất đồng và cùng nhau xây dựng kế hoạch tuần tra biên giới. Thỏa thuận này dự kiến sẽ dẫn đến mối quan hệ chính trị và kinh tế chặt chẽ hơn.
“Sự tan băng trong quan hệ Ấn Độ-Trung Quốc là một lợi ích cho cả hai nước. Điều này đặc biệt quan trọng đối với Trung Quốc vì Ấn Độ hiện có thể ít có xu hướng đối đầu với Bắc Kinh hơn với tư cách là một phần của Quad”, ông Zhiqun Zhu, giáo sư khoa học chính trị và các vấn đề quốc tế tại Đại học Bucknell, nói với VOA. “Theo nghĩa này, hiệu quả của Quad sẽ bị pha loãng với một Ấn Độ ít nhiệt tình hơn”.
Ấn Độ và Trung Quốc chia sẻ một số lợi ích chung với tư cách là hai quốc gia đang phát triển lớn nhất. Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của Ấn Độ vào năm ngoái, mặc dù có những dấu hiệu cho thấy Hoa Kỳ có thể thay thế vị trí của họ trong năm nay.
“Điều này cho thấy Hoa Kỳ có thể muốn thúc đẩy chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương của mình mà không phụ thuộc quá nhiều vào sự hỗ trợ từ Ấn Độ”, ông Zhu nói.
Quad đã đóng vai trò là một yếu tố quan trọng trong nỗ lực của Hoa Kỳ nhằm thiết lập một mạng lưới liên minh và quan hệ đối tác để chống lại sức mạnh kinh tế và quân sự đang gia tăng của Trung Quốc, vốn được đánh dấu bằng hành vi hung hăng của nước này ở Eo biển Đài Loan và Biển Đông.
“Bằng cách duy trì tương đối không chính thức, Quad có thể âm thầm thực hiện nhiều chức năng do NATO thực hiện, bao gồm cả lập kế hoạch ứng phó quân sự”, ông James Jay Carafano, một chuyên gia về an ninh, đã viết trên trang web của tổ chức tư vấn Geopolitical Intelligence Services AG có trụ sở tại Liechtenstein.
Tờ Hoàn cầu Thời báo của nhà nước Trung Quốc mô tả mối quan hệ Trung Quốc-Ấn Độ được cải thiện là phản ứng trước những nỗ lực của Hoa Kỳ và Tây Âu nhằm giảm sự phụ thuộc kinh tế vào Trung Quốc, một quá trình đôi khi được mô tả là “tách rời”.
“Trong bối cảnh chiến lược ‘tách rời’ của Hoa Kỳ, sự hợp tác được tăng cường giữa Trung Quốc và Ấn Độ có ý nghĩa thậm chí còn lớn hơn”, tờ báo nói trong một bài xã luận được công bố vào ngày 24/10. “Áp lực từ chiến lược ‘tách rời’ của Hoa Kỳ và các hạn chế về công nghệ đã làm gia tăng căng thẳng trong khu vực và gia tăng rủi ro địa chính trị cho cả hai quốc gia”.
Bài xã luận cũng cho biết sự thay đổi địa chính trị tiềm tàng đã tạo ra sự lạc quan cho thị trường.
Tuy nhiên, vẫn chưa chắc chắn liệu thỏa thuận biên giới có được duy trì trước những bất đồng kéo dài hàng thập niên giữa hai quốc gia đông dân nhất thế giới hay không.
Họ đã chiến đấu trong một cuộc chiến tranh vào năm 1962 và đã tham gia vào một cuộc đụng độ biên giới vào năm 2020 khiến 20 binh sĩ Ấn Độ và 4 binh sĩ Trung Quốc thiệt mạng. Có một số lo ngại ở Ấn Độ về việc liệu Trung Quốc có thực sự rút quân khỏi các khu vực biên giới tranh chấp và thực hiện thỏa thuận trên thực địa hay không.
Bộ trưởng Ngoại giao Ấn Độ Subrahmanyam Jaishankar ngày 24/10 nói rằng “các thỏa thuận, một khi đã đạt được, phải được tôn trọng nghiêm ngặt” và “các tranh chấp và bất đồng phải được giải quyết thông qua đối thoại và ngoại giao”.