Sau khi chính quyền của Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump hồi tháng Một đóng băng các khoản tài trợ cho tổ chức rà phá bom mìn lớn nhất Campuchia, vốn giúp dọn sạch vùng nông thôn khỏi những tàn tích chết chóc từ các cuộc chiến tranh trước đây của Washington ở Đông Nam Á, nhóm này đã công bố nguồn tài trợ mới từ Trung Quốc.
Bắc Kinh đã tăng gấp đôi số tiền cung cấp trong ba năm qua cho Trung tâm rà phá bom mìn Campuchia (CMAC), nơi giúp rà phá hàng triệu quả bom chưa nổ, Heng Ratana, người đứng đầu nhóm cho biết.
Hôm 5 tháng 2, CMAC cho biết đã nhận được lời cam kết từ Bắc Kinh sẽ đóng góp 4,4 triệu đô la - vượt qua con số 2 triệu đô la mà Hoa Kỳ tài trợ vào năm ngoái. Ratana cho biết Trung Quốc hiểu rằng sự hỗ trợ như vậy giúp "xây dựng mạng lưới giao lưu nhân dân" và tạo ra lợi nhuận kinh tế.
Theo Viện Lowy tại Sydney, nơi nghiên cứu địa chính trị Châu Á - Thái Bình Dương, Bắc Kinh đầu tư rất nhiều vào các nước láng giềng và gần đây đã tập trung vào việc xây dựng sức mạnh mềm thông qua các cuộc trao đổi thiện chí và hoạt động ngoại giao.
Nhưng họ không cung cấp viện trợ truyền thống ở cùng quy mô như các quốc gia dân chủ phương Tây. Trung Quốc cũng có ít kinh nghiệm cung cấp hỗ trợ chuyên môn, từ việc chống lại các đợt bùng phát dịch bệnh đến phân phối viện trợ nhân đạo ở các khu vực xung đột như Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID).
Ông Trump đã dừng hầu hết các khoản viện trợ do chính phủ Hoa Kỳ tài trợ trên toàn cầu trong 90 ngày, trong khi tìm cách giải thể USAID, nơi mà ông cáo buộc là do "một nhóm những kẻ điên cuồng cực đoan điều hành". Động thái này là một phần trong nỗ lực của chính quyền của ông nhằm cắt giảm lực lượng lao động của chính phủ liên bang và hạn chế chi tiêu mà họ coi là lãng phí.
Mặc dù chính quyền đã nói rằng một số nguồn quỹ có thể được giải ngân khi lệnh tạm dừng hết hạn, nhưng việc thiếu rõ ràng về những gì có thể được khôi phục đã khiến nhiều nhóm trên khắp Châu Á đột ngột ngừng làm việc hoặc sa thải nhân viên.
Hoa Kỳ đã cung cấp hơn 894 triệu đô la viện trợ cho Đông Nam Á vào năm 2023, năm gần nhất có dữ liệu chính thức.
Ông Joshua Kurlantzick, một nhà phân tích tại tổ chức nghiên cứu Hội đồng Quan hệ Đối ngoại ở New York, cho biết lệnh đóng băng sẽ cản trở công tác nhân đạo và nhân quyền tại thời điểm Trung Quốc đang tranh giành ảnh hưởng trong khu vực.
"Sự dịch chuyển chung sẽ hướng về Trung Quốc và xa rời Hoa Kỳ khi Hoa Kỳ bỏ phí sức mạnh mềm của mình", ông nhận định, đồng thời nói thêm rằng sự kết hợp giữa việc Bắc Kinh cung cấp nhiều hỗ trợ hơn và Washington rút lui khỏi việc tài trợ cho các chương trình xã hội dân sự "làm suy yếu tiềm năng dân chủ ở hầu hết mọi quốc gia trong khu vực".
Một phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao Trung Quốc trả lời các câu hỏi của Reuters rằng họ đã cung cấp viện trợ mà "không có điều kiện chính trị" và phù hợp với nhu cầu của các đối tác.
Quan chức này nói sự hợp tác của Trung Quốc với các nước đang phát triển khác sẽ vẫn kiên định "bất kể bối cảnh quốc tế có thay đổi gì".
Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, nơi nhà ngoại giao hàng đầu Marco Rubio hiện là quyền giám đốc USAID, đã không trả lời yêu cầu bình luận.
Trung Quốc, quốc gia đang gặp khó khăn về kinh tế trong nước, khó có thể sánh được với sự hào phóng của Hoa Kỳ, quốc gia viện trợ lớn nhất thế giới.
Thay vào đó, Bắc Kinh coi trọng "các chương trình đầu tư và cơ sở hạ tầng quy mô lớn" là đặc điểm nổi bật của Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI), theo Derek Grossman, một nhà phân tích tại tổ chức tư vấn RAND Corporation. BRI là chương trình hỗ trợ cơ sở hạ tầng trị giá 1 nghìn tỷ đô la của Trung Quốc, với tầm nhìn về các cảng và đường sắt kết nối Châu Á, Châu Âu và Châu Phi.
Cuộc thăm dò thường niên của tổ chức tư vấn ISEAS-Yusof Ishak đối với những người ra quyết định ở Đông Nam Á vào năm 2024 cho thấy Trung Quốc lần đầu tiên đã "vượt qua Hoa Kỳ" để trở thành đối tác được ưa thích của họ, một kết quả một phần là do sự ủng hộ Trung Quốc của các đối tác BRI của Bắc Kinh ở Đông Nam Á.
Diễn đàn