Hoa Kỳ vừa rút khỏi thỏa thuận đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng, một sáng kiến do các quốc gia giàu có tài trợ nhằm hỗ trợ các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam, trong việc chuyển đổi từ than đá sang năng lượng sạch hơn.
Bộ Tài chính Hoa Kỳ cho VOA biết hôm 6/3 rằng Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent đã rút Hoa Kỳ khỏi thỏa thuận Đối tác Chuyển đổi Năng lượng Công bằng (JETP) với Việt Nam và một số quốc gia khác.
Người phát ngôn của Bộ Tài chính Hoa Kỳ cho rằng quyết định rút khỏi thỏa thuận này xuất phát từ chính sách ‘Nước Mỹ trên hết’ của Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump, người vừa nhậm chức nhiệm kỳ hai vào ngày 20/1/2025.
“Chiếu theo Sắc lệnh Hành pháp của Tổng thống Trump về việc Đặt nước Mỹ lên trên hết trong các Thỏa thuận Môi trường Quốc tế, Bộ trưởng Bessent đã rút Hoa Kỳ khỏi Nhóm Đối tác Quốc tế (IPG) và các Đối tác Chuyển đổi Năng lượng Công bằng (JETP) đối với Nam Phi, Indonesia và Việt Nam”.
Người phát ngôn cho biết động thái này phù hợp với sắc lệnh hành pháp mà Tổng thống Trump đã ký, nêu rõ rằng Hoa Kỳ trước đây đã tham gia các sáng kiến “không phản ánh các giá trị của đất nước chúng tôi hoặc những đóng góp của chúng tôi vào việc theo đuổi các mục tiêu kinh tế và môi trường”.
“Chúng tôi đã thông báo cho chính phủ tương ứng của các quốc gia này và các thành viên IPG khác”, người phát ngôn cho biết thêm.
Tuy vậy, người phát ngôn của Bộ Tài chính cho biết rằng Hoa Kỳ sẽ tiếp tục hợp tác với các quốc gia đối tác về các vấn đề năng lượng và đầu tư “vì lợi ích chung”.
Bộ Ngoại giao Việt Nam chưa phản hồi ngay yêu cầu bình luận của VOA về việc Mỹ rút khỏi JETP.
Ngay vào ngày nhậm chức 20/1, Tổng thống Trump đã ra sắc lệnh hủy bỏ các cam kết tài chính quốc tế về môi trường mà Mỹ đã ký kết trước đó.
“Trong những năm gần đây, Hoa Kỳ đã cố tình tham gia các thỏa thuận và sáng kiến quốc tế không phản ánh các giá trị của đất nước chúng ta hoặc những đóng góp của chúng ta vào việc theo đuổi các mục tiêu kinh tế và môi trường. Hơn nữa, các thỏa thuận này chuyển tiền thuế của người dân Mỹ sang các quốc gia không có yêu cầu hoặc không xứng đáng được hỗ trợ tài chính vì lợi ích của người dân Mỹ”, sắc lệnh của Tổng thống Trump có đoạn.
JETP, bao gồm 10 quốc gia tài trợ, lần đầu tiên được công bố tại các cuộc đàm phán về khí hậu của Liên Hợp Quốc tại Glasgow, Scotland vào năm 2021.
Sau đó, các quốc gia gồm Nam Phi, Indonesia, Việt Nam và Senegal được công bố là những quốc gia đầu tiên được hưởng các khoản vay, bảo lãnh tài chính và trợ cấp để chuyển hướng khỏi than đá.
Tại Việt Nam, hai quan chức nước ngoài am hiểu trực tiếp về vấn đề này cho Reuters biết hôm 5/3 rằng Washington sẽ rút khỏi JETP tại nước này.
Hồi tháng 12/2022, Thủ tướng Việt Nam Phạm Minh Chính và lãnh đạo Nhóm Đối tác Quốc tế (IPG) gồm Tổng thống Mỹ Joe Biden, các nhà lãnh đạo của Liên hiệp Châu Âu, Vương quốc Anh, Pháp, Đức, Ý, Canada, Nhật Bản, Na Uy và Đan Mạch đã nhất trí về Quan hệ Đối tác Chuyển đổi Năng lượng Công bằng (JETP) đối với Việt Nam.
Quan hệ Đối tác này sẽ hỗ trợ Việt Nam thực hiện mục tiêu Phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, đẩy nhanh quá trình đạt đỉnh phát thải khí nhà kính và chuyển đổi từ nhiên liệu hóa thạch sang năng lượng sạch.
JETP sẽ huy động 15,5 tỷ đôla tài chính công và tư ban đầu trong vòng ba đến năm năm để hỗ trợ quá trình chuyển đổi xanh của Việt Nam.
Đóng góp ban đầu cho JETP Việt Nam bao gồm cam kết 7,75 tỷ đôla từ IPG, Ngân hàng Phát triển Châu Á và Công ty Tài chính Quốc tế. Đầu tư từ khối tư nhân từ các tổ chức tài chính do Glasgow Financial Alliance for Net Zero (GFANZ) cam kết huy động một khoản đối ứng 7,75 tỷ đôla nữa, theo thông tin của Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Việt Nam.
“Hoa Kỳ rất hào hứng là một đối tác của Việt Nam trong lĩnh vực năng lượng xanh, thông qua Cơ quan Phát triển Quốc tế của Hoa Kỳ (USAID), chúng tôi đã cam kết 50 triệu USD sẽ được giải ngân trong năm năm tới”, ông Biden phát biểu hồi năm 2022. “Cam kết lịch sử của Việt Nam tăng năng lượng tái tạo, giảm nhiệt điện than và phát thải sẽ là chất xúc tác để thúc đẩy đầu tư, tăng trưởng kinh tế và tạo ra cơ hội cho người dân Việt Nam đồng thời đẩy mạnh cuộc chiến chống khủng hoảng khí hậu toàn cầu. Cùng nhau, chúng ta sẽ đạt được cân bằng phát thải vào năm 2050!”.
Việt Nam là quốc gia thứ ba ký kết JETP sau Nam Phi trong kỳ hội nghị COP26 và Indonesia trong hội nghị thượng đỉnh các nhà lãnh đạo G20 năm 2022.
Cam kết của Hoa Kỳ dành cho Indonesia và Việt Nam là hơn 3 tỷ đôla, chủ yếu thông qua các khoản vay thương mại. Còn ở Nam Phi, cam kết của Mỹ là 1,063 tỷ đôla trong tổng số 11,6 tỷ đôla được IPG cam kết cho quốc gia này.
Ý kiến của giới quan sát
“Việc Mỹ rút ra khỏi JETP chắc sẽ gây thêm nhiều khó khăn cho tiến trình chuyển đổi năng lượng ở Việt Nam. Việt Nam còn phụ thuộc rất nhiều vào nhiên liệu hoá thạch, nên để chính phủ có thể thực hiện cái cam kết đầy tham vọng của mình là phát thải ròng bằng 0 trước năm 2050, chắc chắn sẽ cần rất nhiều hỗ trợ của các nước phát triển”, nhà hoạt động môi trường Hoàng Thị Minh Hồng ở bang Virginia, Mỹ, nêu nhận định với VOA.
“Việc Hoa Kỳ rút lui là điều đáng tiếc”, bà Rachel Kyte, đặc phái viên về khí hậu của Anh, cho biết trong một cuộc phỏng vấn tại thủ đô Pretoria của Nam Phi hôm 6/3. “Phần còn lại của thế giới sẽ tiếp tục”, trang Bloomberg News dẫn lời bà cho biết.
Bà Hồng cho rằng Việt Nam không chỉ cần những hỗ trợ quốc tế về tài chính và kỹ thuật, mà còn “cần cả những sự ‘nhắc nhở’ và ‘cùng đồng hành’ của các quốc gia này để có thể nghiêm túc thực hiện các cam kết của mình.
“Cái tác động tiêu cực của việc Mỹ rút ra không chỉ là chuyện Việt Nam sẽ không huy động đủ tiền, mà tôi sợ là việc chính phủ Mỹ liên tục rút lui khỏi cam kết vào các mục tiêu khí hậu sẽ có thể làm nao núng quyết tâm của chính phủ Việt Nam, và có thể làm cho việc phối hợp giữa các đối tác trong JETP trở nên lỏng lẻo hơn”, bà Hồng bày tỏ.
Ngoài ra, nữ nhà hoạt động môi trường từng bị tù ở Việt Nam vì cáo buộc “trốn thuế” còn bày tỏ sự kỳ vọng rằng các quốc gia còn lại trong Nhóm Đối tác IPG nên tiếp tục theo sát để giúp Việt Nam đảm bảo yếu tố “công bằng” trong Thoả thuận hợp tác chuyển đổi năng lượng công bằng này, qua việc đảm bảo có sự tham gia của các tổ chức phi chính phủ và các lãnh đạo dân sự địa phương, điều mà bà cho là “một việc mà tới giờ Việt Nam vẫn chưa nghiêm túc thực hiện”.
‘Đe dọa nguồn tài trợ cho Việt Nam’
Để đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, cũng như để đầu tư vào các nguồn năng lượng tái tạo như điện gió và điện mặt trời, Việt Nam cần nguồn vốn lớn để nâng cấp hạ tầng năng lượng, phát triển công nghệ lưu trữ điện và hỗ trợ các ngành công nghiệp chuyển đổi.
“Hoa Kỳ bất ngờ rút khỏi Đối tác Chuyển đổi Năng lượng Công bằng (JETP), đe dọa nguồn tài trợ quan trọng giúp Việt Nam và các nước đang phát triển giảm phụ thuộc vào than đá. Quyết định này có thể ảnh hưởng lớn đến lộ trình thực hiện cam kết khí hậu của Việt Nam”, tạp chí Việt Nam Kinh doanh viết hôm 6/3.
“Việc Hoa Kỳ rút khỏi JETP có thể gây ra sự thiếu hụt tài chính đáng kể, buộc Việt Nam phải tìm kiếm các nguồn đầu tư thay thế hoặc điều chỉnh kế hoạch chuyển đổi năng lượng”, trang này viết.
Truyền thông Việt Nam nhận định rằng việc một trong những quốc gia có tầm ảnh hưởng lớn nhất trong các cam kết tài trợ như Hoa Kỳ rời khỏi chương trình JETP có thể khiến tiến trình huy động vốn quốc tế trở nên khó khăn hơn.
Diễn đàn