Trong cả ba quyển truyện nêu trên Hoaracio Castellanos Moya đã đưa ra bức tranh xã hội hiện đại của những xứ thuộc Châu Mỹ La tinh trong đó con người bị những hậu quả chiến tranh làm biến tính.
Trong số những nhà văn Châu Mỹ La tinh sinh vào thập niên 60s có thể nói Horacio Castellanos Moya của xứ El Salvador hiện nay được coi là nhà văn hàng đầu của thế hệ này. Horacio Castellanos Moya sinh năm 1957 ở Honduras nhưng gia đình dời sang El Salvador sống khi Horacio Castellanos Moya còn nhỏ. Từ năm 1979 ông làm ký giả nên có cuộc sống đó đây, lưu trú ở nhiều nơi như Toronto thuộc Canada, San José thuộc California (Mỹ), Costa Rica, Mexico City, và Frankfurt ở Đức.
Là tác giả của nhiều tập truyện ngắn, 10 tiểu thuyết và một tập khảo luận, tác phẩm của Horacio Castellanos đã được trao tặng nhiều giải văn chương thế giới của Châu Mỹ La tinh và dịch ra nhiều ngoại ngữ, được giới phê bình cũng như độc giả Âu-Mỹ khen ngợi. Là người khởi xướng một loại. Không thể thỏa hiệp được với chủ trương văn học của phái thiên tả cũng như áp lực chính trị trong giới báo chí cực hữu hiện nay nên Horacio Castellanos phải sang sống lưu đầy ở Pittsburgh, thuộc tiểu bang Pennsylvania, làm giáo sư thỉnh giảng cho đại học Pittsburgh và được mời làm giám khảo Neustadt International Prize for Literature năm 2010.
Trong 10 tiểu thuyết của Horacio Castellanos Moya, chỉ mới có ba quyển Khiêu Vũ với Rắn, Nữ Ác Quỷ Trong Gương, và Vô Cảm Tính được dịch sang Anh văn.
Khiêu Vũ với Rắn
Khiêu Vũ với RắnTruyện Khiêu Vũ với Rắn xảy ra vào thời kỳ hậu-nội-chiến ở El Salvador. Nhân vật kể chuyện ngôi thứ nhất là Eduardo Sosa, một sinh viên tốt nghiệp Thạc sĩ Xã hội học nhưng không kiếm được việc làm vì ở xứ anh mảnh bằng này không thể kiếm ra tiền, hiện ăn nhờ ở đậu nhà người chị, ăn không ngồi rồi.
Một bữa nọ bà chủ hiệu tạp hóa trước nhà lưu ý anh có một chiếc xe hơi Chevrolet màu vàng cũ kỹ thường trực đậu ở trước tiệm bà. Cửa kính chiếc xe này được che bằng những mảnh bìa cứng, và chủ nhân chiếc xe là một người đàn ông bẩn thỉu tả tơi tên là Jacinto Bustillo chỉ xuất hiện vào ban đêm chui vào xe ngủ. Làm quen với Bustillo, và qua lời người đàn ông này kể, thì trước đây ông ta là một nhân viên kế toán có đời sống khá giả, nhưng vì ông ta ngoại tình với cô thư ký và cô này bị chồng giết chết, thêm vào đó Bustillo bị bà vợ lường gạt hết của cải nên sa vào cảnh khốn đốn hiện nay.
Một bữa nọ hai người lang thang ra vùng ngoại ô chơi và Bustillo đâm chết một người đàn ông vì cho rằng tên này theo dõi ông ta. Quá phấn kích, Sosa đâm chết Bustillo và chiếm giữ chiếc xe hơi cũ làm chỗ tá túc và cảm thấy chỗ ở này thật tuyệt vời. Nhưng sau đó Sosa khám phá ra cùng cư trú trong xe với mình còn có bốn con rắn độc tuy đều là rắn cái nhưng rất thân thiện, biết trò chuyên với anh bằng tiếng Tây Ban Nha.
Sosa đặt tên cho bốn con rắn này là Beti, Loli, Valentina, và Carmela. Chúng cũng kể cho anh nghe cuộc đời của Bustillo nên Sosa nổi máu tò mò, đóng vai Bustillo để trả thù, tìm gặp người vợ cũ của Bustillo và người chồng tên là Rául Pineda kẻ đã giết chết vợ là cô thư ký người tình của Bustillo.
Đi theo Sosa không rời bước là bốn con rắn độc năng động và hung bạo. Chúng đã gây kinh hoàng khi Sosa theo gót bà vợ cũ của Bustillo. Nhưng rồi Sosa cũng tìm được bà này và đâm chết bà ta. Kế tiếp Sosa đi tìm Rául, bắt gặp tại một cây xăng Esso, hợp sức với lũ rắn hạ sát anh ta cùng với đồng bọn của anh là những tay buôn bán ma túy.
Những vụ giết người này gây kinh hoàng khắp nước, báo chí ưa đăng tin giật gân chạy tít lớn hàng ngày, các quan chức và bộ phận giữ an ninh khiếp sợ cho tính mạng chính mình cũng như sự an ninh của đất nước.
Truyện đột ngột chuyển mạch qua nhân vật ông Phó Ủy viên Handal của cơ quan cảnh sát trung ương điều tra tội phạm vào cuộc điều tra những vụ án mạng này và cô nữ ký giả đầy tham vọng Rita Mena cố tình ăn mặc hở hang khi tác nghiệp.
Tác giả đã mô tả cung cách làm việc của giới thẩm quyền về an ninh và giới báo chí cho thấy còn có nhiều chuyện ngoài sức tưởng tượng hơn cả hành động tàn bạo khát máu của Sosa và bốn con rắn độc. Tác giả không đưa ra một kết thúc truyện, cố ý diễn tả cái không khí hãi hùng đè nặng trên người dân xứ El Salvador, và cho thấy cuộc nội chiến kéo dài hơn 30 năm đã biến đổi tính cách con người trở thành ưa bạo động và tàn bạo.
Nữ Ác Quỷ trong Gương
Nữ Ác Quỷ trong Gương với nhân vật độc thoại là Laura Rivera là một thiếu nữ con đại gia kể lại vụ án mạng giết chết người bạn thân nhất của cô là Olga María. Olga bị bắn chết trong phòng khách nhà mình trước mặt hai đứa con gái còn nhỏ.
Tuy Laura không thể nào tưởng tượng nổi vụ án mạng lại có thể xảy ra như vậy, không biết ai là kẻ sát nhân, nhưng cô lại biết rất rõ chuyện đời tư của Olga, nhất là cuộc đời tình ái náo nhiệt của cô bạn thân này với con số người tình cũ khá đông đảo. Laura hỏi hai đứa con gái của Olga về tên sát nhân thì chúng mô tả tên này giống như một người máy, to con, cao, tóc ngắn, bước đi giống như tài tử điện ảnh.
Laura cho rằng có người đã thuê tên giết mướn này, và Ủy viên An ninh Handal lại vào cuộc điều tra. Vụ án mạng này đã biến đổi tính cách của Laura, khi thì ưa chuyện dông dài liến thoắng vui cười với giới có chức quyền, khi lại thô lỗ với những kẻ không có địa vị quyền hành. Là con gái đại gia cho nên điều Laura cho là bình thường hóa ra lại không bình thường chút nào đối với mọi người. Và tham nhũng đã thấm xâu vào da thịt Laura.
Khi Ủy viên Handal quy tội cho Gaston Berrenechea, hỗn danh Yuca, nay cũng là một đại gia và là người tình của Olga thì Laura hết sức bênh vực Yuca. Laura cũng biết được giữa Olga và Yuca có chuyện bất hòa, và Yuca cũng dính líu vào chuyện buôn bán ma túy. Nhưng khi biết được Yuca cũng sa đà vào nghiện hút thì Laura trở thành nổi giận.
Cũng như quyển Khiêu Vũ với Rắn, tác giả không đưa ra một kết thúc trong Nữ Ác Quỷ trong Gương vì càng đọc người ta càng thấy Laura là một người kể chuyện không đáng tin cậy, luôn cảm thấy quanh mình đầy đặc ác quỷ sẵn sàng hãm hại mình, luôn kinh hoàng tự hỏi “Nhưng kẻ nào ở trong tấm gương kia?”. Tác giả dùng vụ án mạng này để phanh phui cuộc sống giàu sang băng hoại của giới đại gia cũng như những kẻ quyền chức trong xã hội lụn bại ở xứ El Salvador
Vô Cảm Tính
Vào năm 1998 ở xứ Guatemala, dưới sự chủ trì và hậu thuẫn của Hồng Y Juan Gerardi cho công trình nghiên cứu lịch sử những tội ác của quân đội xứ này trong hơn 30 năm nội chiến, một tài liệu hàng ngàn trang đã được công bố cho công chúng biết. Hai ngày sau khi tài liệu này được công bố, người ta tìm thấy xác vị Hồng Y trong nhà chứa xe của ông. Dựa vào biến cố lịch sử này Horacio Castellanos hư cấu thành tiểu thuyết Vô Cảm Tính.
Nhân vật chính trong truyện là một nhà văn lưu đày xứ Honduras hiện đang tạm trú tại một nước ở Châu Mỹ La tinh. Tác giả không cho biết tên của nhà văn này cũng như tên xứ sở anh ta đang tạm trú.
Truyện mở ra bằng những lời trần thuật về tình huống nguy hiểm của nhà văn này khi nhận làm công việc biên tập một bản tường trình dày 1100 trang do một giáo sứ Thiên chúa giáo giao phó để trình lên Ủy Ban Nhân Quyền. Ngồi làm việc trong văn phòng đã xuống cấp của vị Hồng Y cai quản giáo xứ tại thủ đô một nước ở Trung Mỹ nọ, chàng nhà văn này không những bức xúc vì không biết sẽ được trả lương ra sao, mà còn khổ sở vì những tiện nghi thiếu thốn và sự khả nghi của người dân quanh vùng.
Nhưng rồi anh ta cũng bị cuốn hút vào lời khai của những nạn nhân, xúc động trước những thảm họa, nổi giận trước sự bạo tàn của bọn khát máu. Tuy phải nhận việc của nhà thờ để kiếm sống nhưng nhà văn này trong lòng khinh miệt nhà thờ. Những lời khai của các nạn nhân làm anh ta bức xúc, thấy rõ họ là những kẻ không được cất tiếng nói và lời khai của họ khiến anh không thể quên.
Càng đắm mình vào bản tường trình nhà văn này càng lún sâu vào nỗi kinh hoàng, anh ta cảm thấy cô đơn tuyệt cùng và sự thèm khát tình dục bỗng trở nên cháy bỏng. Anh ta tìm gặp vị bác sĩ tâm thần Tây Ban Nha tên Joseba là người đã thu thập lời khai của các nạn nhân, lúc đầu anh tỏ ra ngưỡng mộ Joseba nhưng sau đó lại thấy vị bác sĩ này đạo đức giả cốt để lấy lòng nữ đồng nghiệp Fátima vì ông ta mê say cô này.
Anh ta tìm cách chinh phục được Fátima nhưng đến khi làm tình thì lại vỡ mộng vì sự dạn dày tình ái của Fatima, cô ta có tình nhân là một sĩ quan cấp thiếu tá trong quân đội xứ Uruguay ngày hôm sau sẽ về thăm cô. Nhìn chung đây là một tiểu thuyết bi hài rất lôi cuốn của Horacio Castellanos Moya, nhân vật chính có những nét và tình huống tương tự với tác giả.
Mời quý vị bấm vào đường dẫn bên phải để nghe chương trình này.
