Tổng thống Mỹ Donald Trump hôm 9/1 tuyên bố ông có quyền ban bố tình trạng khẩn cấp để xây dựng bức tường ở biên giới phía Nam với Mexico nếu ông không đạt được thỏa thuận với Quốc hội về việc cấp tiền xây tường trong lúc Đảng Dân chủ muốn thử thách sự kiên quyết của Đảng Cộng hòa trong chuyện này.
Vào ngày thứ 19 chính phủ liên bang bị đóng cửa một phần do bất đồng về việc xây tường biên giới, ông Trump nói với các phóng viên ở Nhà Trắng rằng ông có thể sẽ tiến đến tuyên bố tình trạng khẩn cấp nếu Đảng Dân chủ và Đảng Cộng hòa không thể làm việc cùng nhau để giải quyết thế bế tắc.
Tuy nhiên, Chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi và những người cùng đảng Dân chủ có kế hoạch xúc tiến một dự luật để ngay lập tức mở cửa trở lại Bộ Tài chính, Ủy ban Chứng khoán và Hối đoái và một vài cơ quan khác vốn đã bị đóng cửa kể từ rạng sáng ngày 22/12.
Phe Dân chủ rất muốn buộc Đảng Cộng hòa phải chọn giữa việc cấp ngân sách cho Sở thuế (IRS) trực thuộc Bộ Tài chính vào lúc cả bộ máy đang chuẩn bị vào guồng để hoàn thuế cho hàng triệu người dân Mỹ hay là tiếp tục để nó bị đóng cửa.
Trong một động thái phản công, chính quyền Trump hôm 8/1 nói rằng thậm chí khi không được cấp ngân sách mới, IRS vẫn có thể bằng cách nào đó đảm bảo rằng những tấm séc hoàn thuế này sẽ được gửi đi.
Tại Nhà Trắng, ông Trump nói với các phóng viên rằng ông đã không tuyên bố tình trạng khẩn cấp trong bài diễn văn trên truyền hình vào tối ngày 8/1 bởi vì ông nghĩ rằng ông có thể đạt được thỏa thuận với Quốc hội.
“Bởi vì tôi nghĩ rằng chúng ta có thể đạt được một thỏa thuận, nếu không có thỏa thuận, tôi có thể đi con đường đó. Tôi hoàn toàn có quyền tuyên bố tình trạng khẩn cấp nếu muốn,” ông Trump nói.
Trong diễn văn truyền hình tối ngày 8/1, ông Trump đã kêu gọi Quốc hội cấp cho ông 5,7 tỷ đô la trong năm nay để xây dựng bức tường nhưng lại không tuyên bố tình trạng khẩn cấp quốc gia để ông có thể sử dụng ngân sách quân sự trang trải cho bức tường. “Bao nhiêu máu của người Mỹ phải đổ nữa trước khi Quốc hội thực thi chức trách của mình?” ông đặt vấn đề với hàm ý nói đến những vụ giết người do di dân lậu thực hiện.
Vào ngày 9/1, ông Trump đã đến Điện Capitol để dự một buổi ăn trưa làm việc với phe Cộng hòa ở Thượng viện và sau đó ông đã nói là ông không lay chuyển trong lập trường cứng rắn của ông đối với bức tường.
“Chúng tôi không nói gì khác hơn là sự đoàn kết,” ông nói với các phóng viên. Ông cho biết ‘một vài’ thượng nghị sĩ đã nói về chiến lược nhưng ‘Đảng Cộng hòa đoàn kết. Chúng tôi muốn an ninh biên giới.’
Khi được hỏi sau đó liệu ông có ấn tượng gì trong cuộc gặp với Tổng thống Trump là tình trạng đóng cửa sẽ sắp sửa chấm dứt hay không, Thượng nghị sĩ Cộng hòa Tim Scott cho biết: “Không hề. Tôi nghĩ rằng chúng ta sẽ ở trong tình trạng này một thời gian nữa.”
Lãnh đạo phe Cộng hòa Thượng viện Mitch McConnell đã bắt đầu phiên họp Thượng viện hôm 9/1 với lời đả kích phe Dân chủ đã không ủng hộ yêu sách của ông Trump về cấp tiền xây tường biên giới.
Về phần mình, bà Pelosi và lãnh đạo phe Dân chủ tại Thượng viện đã hòa cùng các nhân viên liên bang bị nghỉ việc trong một cuộc gặp với báo chí trước khi ông Trump đến Điện Capitol. Bà Pelosi nói rằng ông Trump ‘đã chọn bức tường thay vì nhân viên liên bang. Tổng thống cần phải chấm dứt việc đóng cửa chính phủ một cách vô lý của ông ấy.’
Trong tuần này, bà Pelosi có kế hoạch bỏ phiếu cho từng dự luật một để cấp ngân sách hoạt động cho các cơ quan liên bang từ Bộ An ninh Nội địa cho đến Tư pháp, Ngoại giao, Nông nghiệp, Thương mại và Lao động.
Bằng cách tận dụng thế đa số của phe Dân chủ để đẩy những dự luật này qua Hạ viện, bà Pelosi đang hy vọng sẽ có đủ Thượng nghị sĩ Cộng hòa ủng hộ bà và từ bỏ ván bài bức tường của ông Trump. Tuy nhiên, có nghi ngờ liệu kế hoạch của bà Pelosi sẽ thành công hay không trong việc buộc Thượng viện phải hành động.
Ông Mitch McConnell không hề lay chuyển trong lập trường cứng rắn của ông là không đưa bất cứ dự luật cấp ngân sách cho chính phủ nào mà không có sự ủng hộ của ông Trump ra Thượng viện bỏ phiếu bất chấp việc một số thượng nghị sĩ Cộng hòa ôn hòa đã kêu gọi ông chấm dứt thế bế tắc.
