Căng thẳng đang gia tăng trở lại ở Biển Đông sau hai vụ va chạm hôm 22/10 giữa các tàu của Philippines và Trung Quốc gần Bãi Cỏ Mây, một rạn san hô đang tranh chấp nằm trong vùng đặc quyền kinh tế của Manila.
Các vụ va chạm xảy ra khi Manila đang thực hiện nhiệm vụ tiếp tế cho Sierra Madre, một tàu chiến thời Thế chiến Thứ hai mà Manila cố tình neo đậu tại Bãi Cỏ Mây như một tiền đồn quân sự để bảo vệ yêu sách lãnh thổ của mình.
Cả hai bên đều đưa ra những tuyên bố có lời lẽ mạnh mẽ để chỉ trích đối phương và tung ra các video để ủng hộ cáo buộc của mình. Hôm 23/10, Philippines đã triệu tập đại sứ Trung Quốc để bày tỏ quan điểm của mình về rạn san hô đang tranh chấp.
Bà Teresita Daza, người phát ngôn của Bộ Ngoại giao Philippines dùng tên Philippine cho bãi cạn này: “Bãi cạn Ayungin là một phần trong vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của chúng tôi và chúng tôi có quyền chủ quyền cũng như quyền tài phán đối với bãi cạn đó”. Bà mô tả hành động của Tuần duyên Trung Quốc là “bất hợp pháp, nguy hiểm, khiêu khích và đáng trách”.
Đáp lại, Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã đưa ra một tuyên bố hôm 22/10, cáo buộc các tàu Philippines xâm nhập vào vùng biển “Ren’ai Jiao”, thuật ngữ của Trung Quốc chỉ Bãi Cỏ Mây, và “đụng chạm nguy hiểm” với các tàu tuần duyên Trung Quốc tại hiện trường. Phát ngôn viên này kêu gọi Philippines xem xét nghiêm túc những lo ngại của Trung Quốc, “ngưng gây rắc rối và khiêu khích trên biển”.
Một số nhà phân tích cho rằng vụ việc mới nhất giữa Trung Quốc và Philippines, xảy ra sau một loạt các cuộc đối đầu giữa hai bên trong những tháng gần đây, phản ánh mức độ gây hấn ngày càng tăng từ Bắc Kinh trên vùng biển tranh chấp vào thời điểm Mỹ đang bị phân tâm bởi các cuộc chiến tranh tại Trung Đông và Ukraine.
Ông Collin Koh, một học giả quốc phòng tại Trường Nghiên cứu Quốc tế S. Rajaratnam của Singapore, nói với VOA qua điện thoại: “Người Trung Quốc có thể đã cảm nhận được cơ hội để kiểm tra xem Mỹ có thể giúp Philippines đẩy lùi Trung Quốc ở Biển Đông ở mức độ nào vào thời điểm Mỹ đang đầu tư quá nhiều vào cuộc xung đột ở Trung Đông”.
Vòi rồng, phong tỏa
Cuộc đối đầu mới nhất xảy ra sau khi quân đội Philippines cáo buộc tàu tuần duyên Trung Quốc phun vòi rồng vào tàu Philippines trong nhiệm vụ tiếp tế cho Sierra Madre hồi tháng 8. Việc này cũng diễn ra sau một cuộc đối đầu khác giữa các tàu Philippines và Trung Quốc gần Bãi Cỏ Mây hồi đầu tháng này, trong đó các tàu Philippines được cho là đã phá vỡ nỗ lực phong tỏa do tàu tuần duyên Trung Quốc áp đặt.
Một số chuyên gia cho rằng Bắc Kinh có thể nghĩ rằng Philippines sẽ bị ngăn cản trong việc bảo vệ các yêu sách lãnh thổ của mình đối với các rạn san hô đang tranh chấp ở Biển Đông sau khi các tàu tuần duyên Trung Quốc sử dụng một loạt chiến thuật gây hấn để làm gián đoạn sứ mệnh tái tiếp tế của Manila.
“Trung Quốc nghĩ rằng Philippines [sẽ] nhận ra rằng họ bị áp đảo và cần phải có cách tiếp cận phục tùng hơn, nhưng Philippines vẫn tiếp tục đưa ra bằng chứng [về những hành động hung hăng của Bắc Kinh],” ông Ray Powell thuộc Trung tâm Đổi mới An ninh Quốc gia Gordian Knot tại Đại học Stanford cho biết.
Ông nói quyết định của Philippines liên tục công bố các hình ảnh và video về việc lực lượng tuần duyên Trung Quốc chặn sứ mệnh tiếp tế của Philippines tới Bãi Cỏ Mây đã tạo ra nhiều sự ủng hộ quốc tế hơn cho Manila, điều này được phản ánh qua các tuyên bố do các quốc gia khác đưa ra, bao gồm cả Hoa Kỳ.
Ông nói với đài VOA qua điện thoại: “Mỹ hiện nay liên tục đề cập đến hiệp ước phòng thủ chung khi nói về Biển Tây Philippines. “Các chính phủ ở thế giới phương Tây đã thể hiện một cách rất mạnh mẽ và một số sự hỗ trợ này đang trở thành vật chất. [Các quốc gia này] hiện đang thảo luận về các cuộc tuần tra chung và cũng có những cuộc thảo luận về việc Philippines sẽ leo lên vị trí nào trong danh sách các quốc gia sẽ nhận được hỗ trợ quân sự quốc tế”.
Sau vụ việc hôm 22/10, Mỹ, Nhật, Úc và Anh đều đưa ra tuyên bố lên án hành vi của Trung Quốc gần Bãi Cỏ Mây. Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ cho biết lực lượng tuần duyên và dân quân biển Trung Quốc “vi phạm luật pháp quốc tế khi cố tình can thiệp vào hoạt động tự do hàng hải trên biển của các tàu Philippines”.
Kiểm tra quyết tâm của Washington
Bất chấp những tuyên bố ủng hộ từ các đồng minh, ông Koh ở Singapore cho rằng Mỹ cần thực hiện lời hứa hỗ trợ Philippines thông qua các hành động cụ thể vì Trung Quốc có thể sẽ tiếp tục thử thách ranh giới đỏ của Washington.
Ông nói với VOA: “Nếu người Mỹ dường như không làm nhiều hơn những gì họ đang làm hiện nay, thì điều đó có thể là tín hiệu không chính xác cho người Trung Quốc rằng họ đang thành công trong việc vượt giới hạn”. “Người Trung Quốc có thể sẽ đẩy nó đi xa hơn nữa. Người Mỹ phải lo lắng về độ tin cậy của họ.”
Trong khi Bắc Kinh ngày càng hung hăng gần các rạn san hô đang tranh chấp trong những tháng gần đây, ông Koh nghĩ rằng Trung Quốc chưa sẵn sàng sử dụng vũ lực chống lại Philippines.
Ông nói: “Đâm tàu và phun vòi rồng là những chiến thuật phổ biến được người Trung Quốc sử dụng và chúng tôi không thấy có dấu hiệu leo thang toàn diện”, đồng thời cho biết thêm rằng tính toán của Bắc Kinh sẽ phụ thuộc vào phản ứng của Washington.
Nhưng khi cả Bắc Kinh và Manila đang tăng cường nỗ lực bảo vệ yêu sách lãnh thổ của mình, với việc lực lượng tuần duyên Trung Quốc áp đặt các cuộc phong tỏa để làm gián đoạn nhiệm vụ tiếp tế của Philippines và lực lượng quân sự Philippines triển khai các tàu lớn hơn để hộ tống sứ mệnh tiếp tế, một số nhà phân tích lo ngại rằng hai bên đang lâm vào cảnh “ngày càng leo thang.”
Ông Justin Baquisal, một nhà phân tích địa chính trị ở Manila, nói với VOA qua điện thoại: “Trong vài tuần qua, cả Trung Quốc và Philippines đều bị áp lực phải tăng cường hành động và họ bị mắc kẹt trong vòng xoáy leo thang rất khó gỡ rối”.
Thay vì chỉ thách thức quyết tâm của Philippines trong việc tuân thủ cách tiếp cận hiện tại, ông Baquisal cho rằng Bắc Kinh cuối cùng đang thử thách quyết tâm của Washington. Ông nói: “Trung Quốc đang cố tình làm điều này để xem liệu Mỹ có sẵn sàng mở mặt trận thứ ba trong cuộc xung đột của mình hay không”, đồng thời cho biết thêm rằng những nỗ lực này đang khiến hoạt động hậu cần của Washington bị dàn mỏng.
Diễn đàn