Trong một báo cáo mới, Tổ chức Theo dõi Nhân quyền (HRW) cho biết, các chính phủ trên khắp châu Á đã trở nên đàn áp hơn vào năm ngoái, được khuyến khích bởi các nước phương Tây mong muốn ve vãn các đồng minh có thể giúp ngăn chặn sự trỗi dậy của Trung Quốc và thực hiện các bước ngày càng trắng trợn để bịt miệng những người chỉ trích họ ở nước ngoài.
Trong Phúc trình Thế giới 2024, được công bố vào sáng thứ Năm 11/1 tại New York, HRW đánh giá tình hình nhân quyền ở hơn 100 quốc gia trên toàn cầu trong năm qua, bao gồm phần lớn châu Á.
Bà Elaine Pearson, giám đốc khu vực châu Á của tổ chức HRW, nói với VOA: “Trong năm 2023, chúng ta đang chứng kiến sự trượt dốc đều đặn theo hướng chủ nghĩa độc tài trên khắp châu Á”.
“Sự đàn áp đã gia tăng từ Afghanistan đến Việt Nam. Các chính phủ cầm quyền ở những nơi như Thái Lan hay Campuchia đã tổ chức bầu cử vào năm 2023, nhưng vẫn tìm ra cách thao túng quy trình để đạt được kết quả mà họ mong muốn bằng cách loại bớt hoặc loại bỏ hoàn toàn các đảng hoặc ứng cử viên đối lập, cũng như bằng cách loại bỏ các thể chế kiểm tra việc lạm dụng quyền lực. Những người bảo vệ nhân quyền đang bị tấn công ở nhiều quốc gia; họ đang bị bịt miệng, quấy rối, bắt giữ và trong một số trường hợp thậm chí còn bị đe dọa hoặc giết chết,” bà nói thêm.
Tổ chức Theo dõi Nhân quyền quy trách nhiệm một phần cho các nền dân chủ tự do lâu đời ở phương Tây và châu Á. Tổ chức nói rằng ngày càng nhiều nước trong số các nước này đang đặt lợi ích thương mại và an ninh ngắn hạn lên trên các mối quan hệ lâu dài được xây dựng trên cơ sở nhân quyền, dưới danh nghĩa cạnh tranh với Trung Quốc và ảnh hưởng ngày càng tăng của nước này trên toàn khu vực.
Bà Pearson nói: “…những gì chúng ta đang thấy là các chính phủ đang chuyển sang Ấn Độ, Việt Nam, Đông Nam Á và thực sự cố gắng củng cố các thỏa thuận thương mại... và khi làm như vậy, họ không đòi hỏi các biện pháp bảo vệ nhân quyền giống như họ đang khăng khăng đòi ở những nơi khác.”
Bà Pearson trích dẫn cách đối xử “thảm đỏ” mà Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi và Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. đã nhận được tại Tòa Bạch Ốc vào năm ngoái với “hầu như không một lời nào về những lo ngại nghiêm trọng về nhân quyền ở cả hai quốc gia đó”.
Bà cũng lưu ý đến chuyến đi của Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden tới Việt Nam, “quốc gia độc đảng đàn áp”, vào tháng 9/2023, nơi hai nước đã nâng cấp quan hệ lên “đối tác chiến lược toàn diện”.
Bà cho biết Úc, Nhật Bản, Hàn Quốc và Liên hiệp châu Âu cũng đang thực hiện kiểu “ngoại giao có qua có lại” tương tự.
Ngoài việc bỏ qua những vi phạm nhân quyền trong quá khứ và hiện tại, Tổ chức Theo dõi Nhân quyền lập luận rằng, phương thức này khuyến khích các chính phủ đàn áp tiếp tục vi phạm và thậm chí còn khuếch đại chúng.
Tổ chức này nói rằng điều đó ngày càng có nghĩa là theo đuổi những tiếng nói chỉ trích vượt ra ngoài biên giới của họ.
Trung Quốc đã bị cáo buộc săn lùng các nhà bất đồng chính kiến ở nước ngoài trong một thời gian. Năm ngoái, Bộ Tư pháp Hoa Kỳ đã truy tố 40 nhân viên cảnh sát Trung Quốc vì cáo buộc quấy rối những người bất đồng chính kiến Trung Quốc sống ở Hoa Kỳ. Trung Quốc cũng thuyết phục nước láng giềng Lào hồi hương một luật sư nhân quyền vào năm 2023 và ban hành lệnh bắt giữ 8 nhà hoạt động và nhà lập pháp đã trốn khỏi cuộc đàn áp của Bắc Kinh nhắm vào phong trào ủng hộ dân chủ non trẻ ở Hong Kong.
Vào tháng 9, Thủ tướng Canada Justine Trudeau cáo buộc rằng các đặc vụ của chính phủ Ấn Độ có thể đã tham gia vào vụ ám sát một thủ lĩnh phe ly khai và là một công dân Canada ba tháng trước đó ở Canada.
Ấn Độ bác bỏ tuyên bố này là “vô lý”, nhưng vụ việc đã tăng thêm sức nặng khi vào tháng 11 năm ngoái, chính quyền Hoa Kỳ đã truy tố một người đàn ông về âm mưu bất thành với một quan chức chính phủ Ấn Độ để ám sát một nhà hoạt động khác ở Hoa Kỳ.
Ngoài Afghanistan, Trung Quốc và Ấn Độ, Tổ chức Theo dõi Nhân quyền cho biết các tình trạng cũng đặc biệt suy thoái vào năm ngoái ở Myanmar, nơi quân đội nắm quyền từ năm 2021 và đang phải chiến đấu với một cuộc kháng chiến vũ trang ngoan cường.
Liên hiệp quốc cho biết hàng nghìn thường dân đã thiệt mạng và hơn 2 triệu người phải di tản kể từ cuộc đảo chính. Vào tháng 9, các nhà điều tra của Liên hiệp quốc đã cáo buộc chính quyền về tội ác chiến tranh và tội ác chống nhân loại, và cả hai việc đều đang gia tăng.
“Tình hình ở Myanmar ngày càng trở nên tồi tệ hơn. Khá rõ ràng là hàng ngày có những tội ác chống nhân loại và tội ác chiến tranh do chính quyền quân sự thực hiện. Họ đang sử dụng lực lượng không quân để ném bom dân thường và điều này ngày càng gia tăng trong những năm qua”, ông Phil Robertson, phó giám đốc khu vực châu Á của Tổ chức Theo dõi Nhân quyền nói với VOA.
Ông Robertson đề cập tới Triều Tiên, nơi ông cho biết chế độ này vẫn đang sử dụng các hạn chế về COVID-19 để “thu hồi” quyền lực từ các cộng đồng địa phương.
Tại Bangladesh, chính phủ đã bắt giữ hàng nghìn người ủng hộ đảng đối lập trong nhiều tháng bạo lực trước cuộc bầu cử quốc gia vào ngày 7/1 mà qua đó liên minh Liên đoàn Awami cầm quyền giành được nhiệm kỳ thứ tư liên tiếp.
Ở đất nước vùng viễn đông, Tổ chức Theo dõi Nhân quyền cho biết điều kiện cũng tiếp tục xấu đi nghiêm trọng tại các trại tị nạn chứa khoảng 1 triệu người dân tộc Rohingya từ Myanmar, trong bối cảnh bạo lực băng đảng gia tăng và liên tục cắt giảm khẩu phần thực phẩm vốn đã ít ỏi. Tại Myanmar, chính quyền bị cáo buộc đã chặn viện trợ cho các cộng đồng người Rohingya ở bang Rakhine bị tàn phá bởi cơn bão năm 2023.
Ông Robertson nói: “Vì vậy, tình hình của người Rohingya thực sự trở nên tồi tệ hơn cả ở bang Rakhine cũng như trong các trại”.
Bất chấp những đánh giá khắt khe đối với hầu hết châu Á, Tổ chức Theo dõi Nhân quyền đã ghi nhận một số dấu hiệu tiến bộ vào năm ngoái đối với những người đồng tính luyến ái và chuyển đổi giới tính LGBTQ vốn phần lớn bị gạt ra ngoài lề xã hội trong khu vực. Tòa án tối cao của Nepal lần đầu tiên công nhận hôn nhân đồng giới và Nhật Bản đã thông qua luật bảo vệ người LGBTQ khỏi “sự phân biệt đối xử không công bằng”, trong khi luật về bình đẳng hôn nhân ở Thái Lan cũng tiến một bước quan trọng trong việc chấp thuận.
Bà Pearson cũng nhấn mạnh việc trả tự do cho một số nhà bảo vệ nhân quyền.
Bà nói: “Việc này cho thấy rằng ở đâu có áp lực quốc tế liên tục đối với các trường hợp cụ thể, nó có thể mang lại kết quả tích cực”. “Đôi khi điều đó có vẻ rất khó khăn, nhưng tôi nghĩ bài học trong đó là hãy duy trì áp lực và đảm bảo rằng áp lực đó đến từ các chính phủ dân chủ trong khu vực cũng như các chính phủ bên ngoài khu vực”.
Diễn đàn