Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte ngày 12/7 tiếp tục bị áp lực phải làm sao để Trung Quốc phải tuân thủ phán quyết trọng tài cách đây 2 năm rằng những tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc trên hầu hết Biển Đông là không có giá trị pháp lý, phán quyết vốn bị Bắc Kinh làm ngơ và vẫn chưa được thi hành.
Cựu Bộ trưởng Ngoại giao Philippines Albert del Rosario, người dẫn đầu vụ kiện, gọi Trung Quốc là “một tên cướp nổi tiếng” vì đã đẩy mạnh việc tuyên bố chủ quyền lãnh thổ dù có phán quyết ngày 12/7/2016. Ông Rosario nói Philippines là một “nạn nhân tự nguyện” vì đã cho phép Trung Quốc công khai bất tuân như vậy.
Phán quyết tuyên bố vô hiệu hóa việc Trung Quốc đòi chủ quyền căn cứ trên lịch sử toàn bộ hải lộ này, nhưng Bắc Kinh từ chối công nhận phán quyết hay gia nhập tiến trình trọng tài của Tòa án trọng tài ở The Hague theo như Công ước về Luật Biển của Liên hiệp quốc năm 1982.
Ông Duterte giữ các mối quan hệ chặt chẽ với Trung Quốc sau khi lên cầm quyền vào năm 2016. Ông không tìm cách buộc Trung Quốc tuân thủ ngay phán quyết cột mốc này dù có hứa sẽ thảo luận về phán quyết này với Bắc Kinh vào một thời điểm nào đó trong nhiệm kỳ 6 năm của ông.
Những người chỉ trích nói rằng ông Duterte quá mềm yếu đối với Trung Quốc nhưng ông và các giới chức của ông nói rằng cách thức của ông giúp tạo nên những cuộc thảo luận nhằm giải quyết những tranh chấp, giảm căng thẳng và đạt được nhượng bộ, trong đó có quyết định của Trung Quốc ngưng ngăn chặn ngư dân Philippines đến Bãi cạn Scarborough đang tranh chấp.
Hoa Kỳ và các chính phủ phương Tây khác ủng hộ việc đưa ra Tòa án trọng tài như là một biện pháp hòa bình căn cứ trên luật quốc tế để giải quyết những tranh chấp lâu dài.
“Philippines có hai năm để tận dụng vị thế của mình phát triển và đạt được sự ủng hộ của nhiều nước với những nguyên tắc phù hợp với chúng ta và với những nước này tiếng nói của chúng ta sẽ được nhân lên gấp bội,” ông Rosario nói tại một diễn đàn kỷ niệm hai năm phán quyết được đưa ra.
“Tuy nhiên, buồn thay, việc này không xảy ra,” ông nói.
Phát ngôn viên của Tổng thống, ông Harry Roque, phản bác nhận định của ông Rosario. Ông nói “Chúng ta sẽ tiếp tục xác nhận những gì thuộc về chúng ta trong khi chúng ta tiến tới các mối quan hệ song phương với Trung Quốc.”
Phó Tổng thống Leni Robredo nói trước diễn đàn rằng “việc Trung Quốc xâm phạm lãnh thổ của Philippines là mối đe dọa bên ngoài nghiêm trọng nhất đối với đất nước chúng ta kể từ Thế Chiến Thứ Hai,” nhưng bà nói thêm, vụ kiện của Manila đưa Bắc Kinh ra tòa án trọng tài “chứng tỏ là trong việc gìn giữ hòa bình, pháp trị là một lực lượng mạnh mẽ hơn cai trị bằng súng đạn và tàu chiến.”
Hàng chục người biểu tình tập trung tại tòa lãnh sự Trung Quốc để kỷ niệm phán quyết này, và hô to các khầu hiệu “Trung Quốc cút đi.”
