Ông Donald Trump đang trở lại Tòa Bạch Ốc và sẵn sàng cải tổ chính phủ ngay lập tức bằng công cụ nhanh nhất mà ông có — sắc lệnh hành pháp.
Một tổng thống mới ký một loạt sắc lệnh là thông lệ. Sắc lệnh cho phép tổng thống cai trị mà không cần Quốc hội hành động. Nhưng cũng có những giới hạn đối với những gì các sắc lệnh có thể đạt được.
Những điều cần biết về cách thức hoạt động của quyền lực tổng thống và tác động của nó:
Sắc lệnh là gì?
Về cơ bản, sắc lệnh là các tuyên bố đã ký về cách tổng thống muốn chính phủ liên bang được quản lý. Chúng có thể là hướng dẫn cho các cơ quan liên bang hoặc yêu cầu phúc trình.
Nhiều sắc lệnh có thể không gây phản đối, chẳng hạn như cho nhân viên liên bang nghỉ một ngày sau lễ Giáng sinh. Chúng cũng có thể đưa ra các chính sách quan trọng. Ví dụ, Tổng thống Joe Biden đã ký một sắc lệnh để tạo ra một cấu trúc nhằm thiết lập các quy định về trí tuệ nhân tạo. Nhưng các sắc lệnh— và những sắc lệnh chính sách “anh chị em” của chúng, bản tuyên bố và bản ghi nhớ chính trị — cũng được các tổng thống sử dụng để theo đuổi các chương trình nghị sự mà họ không thể thông qua Quốc hội.
Các tổng thống mới có thể — và thường — ban hành các sắc lệnh hủy bỏ các sắc lệnh của người tiền nhiệm.
Như Hiệp hội Luật sư Hoa Kỳ lưu ý, các sắc lệnh này không yêu cầu sự chấp thuận của quốc hội và không thể bị các nhà lập pháp trực tiếp lật ngược. Tuy nhiên, Quốc hội có thể chặn một sắc lệnh được thực hiện bằng cách cắt nguồn tài trợ hoặc tạo ra các rào cản khác.
Các sắc lệnh thường được dùng như thế nào?
Trong suốt lịch sử Hoa Kỳ, đã có hàng nghìn sắc lệnh, theo dữ liệu do Dự án Tổng thống Hoa Kỳ tại Đại học California, Santa Barbara, thu thập. Tổng thống George Washington đã ký tám sắc lệnh, trong khi Tổng thống Franklin Delano Roosevelt đã ký 3.721 sắc lệnh.
Trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình, ông Trump, một đảng viên Cộng hòa, đã ký 220 sắc lệnh.
Ông Biden, một đảng viên Dân chủ, đã ký 160 sắc lệnh tính đến ngày 20 tháng 12.
Các sắc lệnh thường liên quan đến thông điệp chính trị
Tổng thống Trump dự đoán sẽ ký tới 100 sắc lệnh vào ngày đầu tiên, có thể bao gồm trục xuất, biên giới Hoa Kỳ-Mexico, năng lượng trong nước, các quy tắc Biểu F dành cho nhân viên liên bang, chính sách giới tính trong trường học và bắt buộc tiêm vắc-xin, cùng với những lời hứa Ngày đầu tiên khác được đưa ra trong chiến dịch tranh cử của mình. Ông cũng đã hứa ban hành một sắc lệnh hành pháp để dành thêm thời gian cho việc bán TikTok.
Ông Trump đã yêu cầu Dân biểu Jeff Van Drew, Cộng hòa-New Jersey, viết một lệnh dừng phát triển các cột động cơ gió ngoài khơi để sản xuất điện.
Nhiều biện pháp của ông Trump có khả năng sẽ vấp phải sự phản đối của đảng Dân chủ.
Và trong một số trường hợp lớn, các lệnh này phần lớn sẽ là các tuyên bố về ý định dựa trên các lời hứa trong chiến dịch tranh cử của ông Trump.
Có những giới hạn đối với quyền lực của các lệnh hành pháp
Cả Quốc hội và tòa án đều có khả năng chặn các sắc lệnh.
Ví dụ, Quốc hội vào năm 1992 đã thu hồi một sắc lệnh của Tổng thống George H.W. Bush khi đó, lệnh này sẽ thành lập một ngân hàng mô thai nhi của con người để nghiên cứu khoa học bằng cách thông qua một biện pháp mà lệnh này “sẽ không có bất kỳ hiệu lực pháp lý nào”. Quốc hội cũng có thể từ chối tài trợ cho các cơ quan và cản trở việc thực thi lệnh.
Ngoài ra còn có những thách thức pháp lý dựa trên lập luận rằng một tổng thống đã vượt quá thẩm quyền hợp pháp của mình. Khi Tổng thống Harry Truman cố gắng tịch thu các nhà máy thép trong Chiến tranh Triều Tiên, Tòa án Tối cao Hoa Kỳ cho biết ông không có thẩm quyền để lấy tài sản tư nhân mà không được Quốc hội cho phép.