Tòa án Tối cao Hoa Kỳ ngày 5/3 không cho phép chính quyền của Tổng thống Donald Trump giữ lại khoản thanh toán cho các tổ chức viện trợ nước ngoài cho công việc mà họ đã thực hiện cho chính phủ khi ông Trump có động thái ngừng các dự án nhân đạo của Hoa Kỳ trên khắp thế giới.
Đưa ra một thất bại cho ông Trump, tòa án trong quyết định 5-4 đã duy trì lệnh của Thẩm phán Tòa án Liên bang Hoa Kỳ Amir Ali có trụ sở tại Washington, yêu cầu chính quyền nhanh chóng giải ngân tiền cho các nhà thầu và người nhận tài trợ từ Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ và Bộ Ngoại giao cho công việc trước đây của họ.
Chánh án John Roberts và thẩm phán bảo thủ Amy Coney Barrett đã tham gia cùng ba thành viên cấp tiến của tòa án để tạo thành đa số trong việc bác bỏ yêu cầu của chính quyền Trump. Các thẩm phán bảo thủ Samuel Alito, Clarence Thomas, Neil Gorsuch và Brett Kavanaugh không đồng tình với quyết định này.
Lệnh của ông Ali thoạt đầu cho chính quyền đến ngày 26 tháng 2 để giải ngân khoản tiền, mà theo họ là tổng cộng gần 2 tỷ đô la và có thể mất nhiều tuần để thanh toán đầy đủ.
Ông Roberts đã tạm dừng lệnh đó vài giờ trước thời hạn nửa đêm để Tòa án Tối cao có thêm thời gian xem xét yêu cầu chính thức hơn của chính quyền nhằm chặn phán quyết của ông Ali. Trong đa số bảo thủ 6-3 của Tòa án Tối cao có ba thẩm phán mà ông Trump bổ nhiệm trong nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên của ông.
Với thời hạn ban đầu đã hết hạn, tòa án đã chỉ thị cho ông Ali “làm rõ những nghĩa vụ mà chính phủ phải thực hiện để đảm bảo tuân thủ lệnh cấm tạm thời, với sự cân nhắc thích đáng đến tính khả thi của bất kỳ mốc thời gian tuân thủ nào”.
Ông Ali có phiên xử được lên lịch vào ngày 6/3 theo yêu cầu của nguyên đơn về lệnh cấm sơ bộ. Thẩm phán hiện đã ban hành lệnh hạn chế tạm thời có hiệu lực đến ngày 10/3.
Tổng thống đảng Cộng hòa, theo đuổi chương trình nghị sự mà ông gọi là “Nước Mỹ trên hết”, đã ra lệnh tạm dừng 90 ngày đối với mọi khoản viện trợ nước ngoài vào ngày đầu tiên ông trở lại nhiệm sở hôm 20 tháng 1. Lệnh đó và các lệnh ngừng hoạt động tiếp theo sau đó đã dừng các hoạt động của USAID trên toàn thế giới, gây nguy hiểm cho việc cung cấp thực phẩm cứu sinh và viện trợ y tế, khiến các nỗ lực cứu trợ nhân đạo toàn cầu rơi vào hỗn loạn.
Các tổ chức viện trợ đã cáo buộc ông Trump trong các vụ kiện là vượt quá thẩm quyền của mình theo luật liên bang và Hiến pháp Hoa Kỳ bằng cách giải thể một cơ quan liên bang độc lập và hủy bỏ khoản chi tiêu được Quốc hội cho phép.
Trong số các nguyên đơn trong vụ kiện có Liên minh ủng hộ vắc-xin phòng chống AIDS, Mạng lưới phát triển báo chí, công ty phát triển quốc tế DAI Global và tổ chức hỗ trợ người tị nạn HIAS.
‘Độc đáo và không thể đảo ngược’
Các tổ chức viện trợ cho biết trong một hồ sơ của Tòa án Tối cao vào ngày 28 tháng 2 rằng họ “sẽ phải đối mặt với tác hại đặc biệt và không thể đảo ngược nếu tình trạng đóng băng tài trợ tiếp tục”, cũng như nhân viên của họ và những người phụ thuộc vào công việc của họ.
Công việc do các tổ chức thực hiện “thúc đẩy lợi ích của Hoa Kỳ ở nước ngoài và cải thiện - và trong nhiều trường hợp, thực sự cứu sống - hàng triệu người trên toàn cầu. Khi làm như vậy, nó giúp ngăn chặn các vấn đề như bệnh tật và bất ổn ở nước ngoài trước khi chúng đến bờ biển của chúng ta”, các luật sư của các nhóm viện trợ nước ngoài viết.
“Các hành động của chính phủ phần lớn đã khiến công việc này phải dừng lại”, các luật sư viết, đồng thời nói thêm rằng chính quyền Trump “đến tòa án này với một trường hợp khẩn cấp do chính họ gây ra”.
Chính quyền Trump đã giữ lại các khoản thanh toán đang tranh chấp mặc dù có lệnh cấm tạm thời từ ông Ali yêu cầu giải phóng chúng và nhiều lệnh tiếp theo yêu cầu chính quyền tuân thủ. Lệnh thực thi ngày 25 tháng 2 của ông Ali đang được Tòa án Tối cao xem xét áp dụng cho khoản thanh toán cho công việc do các nhóm viện trợ nước ngoài thực hiện trước ngày 13 tháng 2.
Ông Ali, người được cựu Tổng thống đảng Dân chủ Joe Biden bổ nhiệm, đã ban hành lệnh cấm tạm thời của mình để ngăn chặn thiệt hại không thể khắc phục được đối với các nguyên đơn trong khi ông xem xét các khiếu nại của họ.
Ông Trump và cố vấn Elon Musk, người giàu nhất thế giới, đã thực hiện các bước mạnh mẽ để định hình lại và thu hẹp chính phủ liên bang. Họ đã giải thể một số cơ quan, sa thải hàng nghìn nhân viên, sa thải hoặc điều chuyển hàng trăm quan chức và cách chức người đứng đầu các cơ quan độc lập, cùng với các hành động khác.
Khi tiến hành chấm dứt các nỗ lực nhân đạo do Mỹ hậu thuẫn ở nhiều quốc gia, chính quyền Trump đã gửi thông báo chấm dứt tài trợ cho các tổ chức quan trọng trong cộng đồng viện trợ toàn cầu. Các nhóm cứu trợ toàn cầu cho biết việc Hoa Kỳ rút lui gây nguy hiểm đến tính mạng của hàng triệu người dễ bị tổn thương nhất trên thế giới, bao gồm những người mắc các bệnh hiểm nghèo và những người sống ở các vùng xung đột.